دیـپـلمـاسـی سلامت جهانی: حاکمیت یکپارچه جهانی برای پیشگیری و کنترل تهدیدات سلامتی(قسمت اول)
محبوبه روح اللهی دکتری سلامت در بلایا و فوریت ها دانشگاه علوم پزشکی ایران:
امـروزه سلامت به بخشـی جدائی‌ناپذیر از برنامه‌های اقتصـادی، ژئوپلیتیکـی، امنیتی، عدالت اجتمـاعی و سیاست داخلی- خـارجی در میان دیگر برنامه‌های نوظهور جهانی تبدیل شده و ادغام برنامه‌های توسعه‌ای اقتصادی و تجاری با سیاست‌های محیط زیست و سلامت اجتناب ناپذیر است. بسیاری از چالش‌های سلامت جهانی مانند بیماری‌های نوپدید، همه‌گیری‌ها، تهدیدات بیوتروریسم و.. از مرزهای ملی فراتر رفته و باعث ایجاد تقاضا برای اتخاذ سیاست‌های مناسب‌تر و هماهنگی دیپلماتیک در سطح جهانی شده است. همچنین تهدیدات مستقیم برای امنیت ملی، سلامت جهانی را تبدیل به یکی از اجزای اصلی سیاست خارجی در دهه‌های اخیر کرده است.
سیـاست‌گـذاران و محققیـن بـا پیشـرفت تکنولوژی و ارتباطات، واژه “دیپلماسی سلامت جهانی1 ” را به عنوان مفهومی که در بردارنده عملکـرد بازیگـران دولتی و غیـردولتی برای تلاش در جهت ارتقای سلامت جهانی می‌باشد، به کار می‌برند. دیپلماسی سلامت جهانی یک تغییر سیاسی در راستای دستیابی به اهداف ذاتی ارتقای سلامت در سـطـح جهـان از طـریـق تقـویت روابـط بین‌المللـی مخصوصـاً در مناطقـی که منـابع محدود دارند، به حساب می‌آید.
دیپلماسـی سلامت یکـی از ابـزارهای اصلی سیاست خارجـی کشورهـا در مقولـه سلامت در توسعـه پایدار است و در سال‌های اخیر به عنوان سازوکار بین‌المللی دولت‌ها در مواجهه با تهدیدات سلامت جهانی به یکی از اولویت‌های اصلی جوامع در حوزه سیاست خارجی مبدل شده است و در دسته دیپلماسی‌های غیررسمی قرار می‌گیرد. پس از چالش‌هایـی که جهـان بـرای کنترل پیامدهای همه‌گیری بیماری کووید 19 شاهد بود، دیپلماسی سلامت به عنوان یک هنر و سازوکاری بین‌المللی برای رفع چالش‌ها بسیـار مورد توجه قرار گرفت. دیپلماسـی سلامت جهانـی به عنـوان “قدرت نرم” نیز بکار مـی‌رود، به عنـوان مثال ارسال تعداد زیادی پزشک به دیگر کشورها یا احداث بیمارستان و مراکز ارائه دهنده خدمت از جمله قدرت نرم به حساب می‌آیند.
استفاده از این هنر ارتباطی به عنوان یک قدرت نـرم در حـوزه ارتبـاطات بین‌المللی بخصـوص در زمـان تحریـم‌هـا نقـش مـؤثـر خـود را در رفـع چالش‌هـایی همچـون کمبـود تجهیزات پـزشکـی، ورود واکسـن و.. درکـشـور مـا بـه خوبی نشان داد. این به معنـای گفتگوی دیپلماتیک کشورها نه تنها بین سیاسیون بلکه گفتگوی دیپلماتیک با بخش خصوصـی، سازمـان‌های غیـردولتی، دانشمندان، فعالان حوزه سیاست و رسانه‌ها برای ایفای نقشی فعـال در عرصـه موضوعات مرتبط بـا سلامت برای ایجـاد روابط، تقویت همکاری و ارتقای صلـح و ثبات بین کشورها است.
در اصل در دیپلمـاسی سلامـت اولویت‌هـای بهـداشتی و روابـط خارجـی در کنـار هم قرار می‌گیرند تا طیف وسیع بازیگران سلامت عمومی را گرد هم آورند و با متحد کردن زمینـه‌های بهـداشت عمومـی، امور بیـن‌الملل، مدیـریت، قانـون و اقتصـاد از سـلامت جهانـی حفـاظت کنند.
از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی2 اهداف این دیپلماسی شامل امنیت و سلامت بهتر برای جمعیـت جهـان، بـهبـود روابـط دولـت‌ها و ایجاد طیف گستـرده تعهد در همکاری برای بهبود سلامت، دستیابی به نتایج منصفانه و حمـایت از اهـداف کـاهـش فقـر و افـزایـش عدالت است. دیپلماسـی سلامت می‌تواند اشکال مختلفـی مانند تحقیقات مشترک، ابتکاراتی در بهداشت عمومـی، مبـادلات پـزشکـی و اقـداماتـی در حـوزه بلایا و واکنش اضطراری داشته باشد و اغلب برای مقابله با شیوع بیماری‌های بازپـدید و نـوپدید، تهـدیـدات بهـداشـت محیطـی و تهدیـدات سلامـت با گسترش جهانی استفـاده می‌شود.
فعالیت‌های دیپلماسی سلامت شامل موارد ذیل هستند:
* دیپلماسی دو یا چندجانبه: تعامـلات با سازمـان‌های بین‌المللـی مانند سازمـان بهداشت جهـانی، سازمـان تجارت جهانـی3 و سازمان ملل متحـد4 به منظور همکاری در سیاست‌های بهداشت جهانی و توسعه زیرساخت‌های مراقبت‌های بهداشتی با تبادل اطلاعات، به اشتراک گذاشتن بهترین شیـوه‌ها بـرای پـاسخ هـا بـه چـالـش‌هـای بهداشتی.
* مشارکت و همکاری: همکاری کشورها برای مذاکره در مورد موافقت‌نامه‌ها، معـاهدات و کنوانسیـون‌های مرتبـط با سلامت ماننـد مقـررات بین‌المللی بهداشت سازمان جهانی بهـداشت به عنوان چارچوبی برای پیشگیری، تشخیص و واکنش به شرایط اضطراری بهداشت عمومی. (همچنین مشارکت‌های دولتی و خصوصی برای استفاده از تخصص، منابع و راه‌حل‌های نوآورانه برای رسیدگی به چالش‌های بهداشت جهانی و ارتقای برابری سلامت ضروری است.)
* کمک‌های بهداشتی: ارائه کمک‌های مالی، فنی و بشردوستانه برای حمایت ازسیستم های بهداشتی سایر کشورها، به ویژه در کشورهای با منابع محدود شامل تهیه واکسـن و تجهیـزات پزشکـی، آموزش متخصصان مراقبت های بهداشتی، حمایت از توسعه زیرساخت‌ها و…
* امنیت بهداشتی، مدیریت بلایـا و واکنش اضطراری: کنتـرل و پـاسخگویی به شرایط اضطـراری بهـداشت عمـومی، مـانند شیـوع بیمـاری و همـه‌گیـری‌هـا با اقـداماتـی نظیـر نظارت، به اشتراک‌گذاری اطلاعات، تحقیقـات مشترک و تلاش‌هایی برای پاسخ هماهنگ.
* ترویج و حمایت از سلامت: حمایت از مسائل خاص حوزه سلامت، افزایش آگاهـی و بسیـج حمایت‌های سیـاسی بـرای اولویت‌های بهداشت جهانی مانند کمپین‌های ایمن‌سازی، کنترل دخانیات و مقابله با عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت.
Global Health diplomacy 1
2 World Health Organization
World Trade Organization 3
United Nation 4
