علم، فناوری و نوآوری در اقتصـاد اقیانوسی فـردا(قسمت اول)

احمد مولائی، مدیرعامل هلدینگ بین المللی سما، کارشناس تجارت بین الملل:

یکی از مهمترین محرک‌های توسعه صنایع اقیانوس، علم، فناوری و نوآوری می‌باشد که در این قسمت به طور خاص، نقش علم و دانش جدید در مورد اقیانوس‌ها را ارزیابی می کنیم. دانش جـدید و طیف فزاینده ای از فناوری‌ها به تدریج در هر بخشی از صنعت اقیانوسی نفوذ می‌کنند، دقیقاً جایی که آنها بسیار قابل پذیـرش هستند و باعث نوآوری بیشتـر می شوند.

همچنین قابل توجه است که مزایای بالقوه نوآوری از ترکیب فن آوری های مختلف اقیانوسی، ساخت سیستم عامل های چند منظوره اقیانوسی، همکاری فعالیت های مبتنی بر اقیانوس و جستجوی هم افزایی از همکاری بین صنایع مختلف اقیانوسی به دست می آید. برای این منظور، پیشنهاداتی برای ایجاد انجمن های بین المللی انجام شده است (به عنوان مثال: آزمایشگاه های نوآوری اقیانوسی)که برای تقویت نوآوری چند منظوره در حوزه اقیانوس گرد هم می آیند.

تقریباً 70 سال پیش، شپـرد (1948) مشاهده کرد که “کنجکاوی دائمـی انسـان، در مـوارد ناشناخته، مرزهای زیادی را پیش رو باز کرده است. در این میان، آخـرین نتایجی که انسـان را در مقابل پیشرفت اکتشافات علمی تسلیـم کرده است، درکف اقیانوس‌ها بوده است.”..

مسلماً در هیچ جای زمین، علم و تکنولوژی، به اندازه دریاها و اقیانوس‌ها به شدت، توسعه اقتصادی را هدایت نمی‌کند. این تکنولوژی است که فعالیت‌های انسانی را در اقیانوس‌ها ممکن کرده است. مطالعات نشـان می‌دهد، نقطه‌ای وجود دارد که در آن سرعت تغییر، فراتر از ظرفیت‌های فیزیکـی اقیانـوس می‌باشد. به طور خـاص، کمیسیـون جهـانی اقیـانوس (GOC, 2014)، اخیـراً پنج عامل مرتبط با کاهش اقیـانوس‌ها را شناسایی کرده است که همه آنها مربوط به توسعه اقتصادی هستند:

* افزایش تقاضا برای منابع

* پیشرفت های تکنولوژیکی

* کاهش ذخایر ماهی

* تغییرات آب و هوایی، تنوع زیستی و از دست دادن زیستگاه

* ضعف مدیریت دریاهای آزاد بسیاری از صاحبنظران معتقدند که اگر بشریت بخواهد به افزایش بهره‌وری اقیانوس ها همزمان با محافظت یکپارچه زیست محیطی ادامه دهد، نوآوری‌های بیشتری لازم است که به برخی از آنها اشاره می نماییم.

علـم

علم برای اقتصاد اقیانوس یک محرک قدرتمند در حـوزه تـوسـعـه اقتصـادی در دریـاهـا و اقیانوس‌ها بوده و خواهد بود. برای مثال، تحقیقات اقیـانوس‌شناسی نشان داده است که ارتباط آب و هوایی و اقیانوس به طور جدایی ناپذیر با بهره‌وری کشاورزی مرتبط است.

تحقیقات بیولوژیکی طیف گسترده‌ای از اشکال زندگی را کشف کرده است. تحقیقات شیمیایی، چرخه‌های مواد مغذی و فرآیندهای شیمیایی را کشف کرده است که در هیچ جای روی زمین یافت نمی شود. تحقیقات زمین شناسی به ما درک بی سابقه ای از زمیـن و همچنین منابع معدنی موجود داده است. در واقع علم امروز، علمی جدید است در مورد دریاها، اقیانوس ها و اهمیت آنها برای توسعه انسانی. همچنین درک ما از اقیانوس‌ها موضوع گزارش‌های مختلفی بوده است. این مبحث، شامل کشف موجودات جدید در کف اقیانوس نیز می باشد (Bojanowski , 2015).

اساساً درک علمی از اقیانوس، خواص و رفتار آن، سلامت و نقش آن در تغییرات آب و هوایی و … برای درک و مدیریت اکوسیستم‌های اقیانوس ضـروری است و یک پیش شـرط حیاتی برای عملکرد پایدار تمام صنـایع مبتنی بر اقیـانوس می باشد.

بنابـراین مشاهـده دقیق اقیانوس، سنگ بنای علم اقیانوس است. برای انجام مشاهدات مدرن اقیانوس، مجموعه‌ای از زیـرسـاخت ها مـورد نیـاز است، از جملـه: کشتی‌هـای تحقیقـاتی شنـاور در اقیـانوس، سنـجـش از راه دور مـاهـواره‌ای، ارتبـاطـات و مـوقـعیـت جهـانی، سیـستـم عـامـل‌هـا، زیـردریایـی‌ها، مدل‌سـازی و زیرسـاخت‌های محاسباتـی و همچنین ذخیره‌سازی و مدیریت داده‌های بزرگ. یکی از جنبه هایی که باید در پروژه های علمی بلند مدت به طور گسترده تر در نظر گرفته شود، سهم احتمالی بخش خصوصی است.

در مـورد نقشـه‌برداری قعـر دریـا، این امـر به ویـژه با توجه بـه مقـادیر زیـادی از داده‌هـای جمـع‌آوری شـده توسـط صنایـع نفت و گاز و همچنین ماهیگیری مهم است. در زمینه‌های دیگر نیز همکاری‌های عمومـی و خصوصی نیز به خوبی توسعه یافته است، مانند حوزه گستـرده منابع بیولوژیکی و ژنتیکی که بسیاری از پروژه‌های تحقیقاتی بین دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت های داروسازی توسط این منابع راه اندازی شده است.

توسعه تکنولوژی افزایشی

در طی چند دهه آینده، برخی از فناوری‌ها این وعده را می‌دهند که در کارایی، بهره‌وری و ساختار هزینـه در بسیـاری از فعالیت‌های اقیانوسـی منجمله تحقیقات علمـی، تجزیـه و تحلیـل اکوسیسـتم ، انـرژی ، ماهیگیـری و گردشگـری پیشرفت‌هایی حـاصل شود. ایـن فناوری‌ها شامـل تصویربرداری و سنسـورهای فیزیکـی، فنـاوری‌های مـاهواره‌ای، فنـاوری اطلاعات و ارتباطات، تجزیه و تحلیل داده های بـزرگ، سیستـم‌های مستقـل، بیوتکنولوژی، فناوری نانو و مهندسی زیر دریایی است.

مواد پیشرفته، مواد فلزی، سرامیکی، پلیمری و کامپـوزیت به طور فزاینده‌ای راه خود را به فعالیت های دریایی پیدا می کنند. مزایای آنها عمدتاً در ظرفیت آنها برای ساخت سازه‌های قوی‌تر، سخت‌تر و با دوام‌تر است. با توجه به اینکه عملیات نفت و گاز دریایی به طور فزاینده ای به آب های عمیق تر منتقل می شود ، ارتباط از کف به سطح دریا و به ویژه به شناورها، تحت فشار بیشتری بر سیستم های لنگرگذاری (به عنوان مثال کابل های لنگر، کابل های برق) قرار می‌گیرد.

فنـاوری نانـو اگرچه فناوری نانو بیشتـر، مربوط به علم مواد اسـت، امـا این فنـاوری فعـال کننـده، طیـف گسترده‌ای از کاربردها را دارد. مـواد بیشتر و بیشتر در مقیـاس نانـو طراحـی می شوند و کاربرد پیدا می‌کنند، به عنوان مثال، به عنوان مواد خود تشخیصی، خود درمانی، تمیز کردن بصورت خودکار، ذخیره انرژی و در نانو الکترونیک. در حمل و نقل، مواد جدید در مقیاس نانو، حفاظت از خوردگی سطوح و همچنین خواص خود تعمیر، را ارائه می‌دهند.(Lloyd’s Register , 2015)

تعداد نشریات، اختراعات و کاربردهای بازار در حـوزه فنـاوری نانـو در طـول ده سـال گذشته بسیـار زیاد شده است و به نظـر می رسـد کـه تـأثیر قابـل توجهـی بر توسعـه صنایع دریایی داشته باشد. به عنوان یک نشانه کلی، متوسط تعداد سالانه ثبت اختراع فناوری نانو در دهه 1990، 300 عدد بوده است و بین سال‌های 2000 و 2012، این تعداد به 1800 نفر افزایش یافت (OECD,2016). در شماره آتی این نشریه، به ادامه نوآوری‌های مورد نیاز خواهیم پرداخت.

منبع: www.oecd-ilibrary.org