دیـپـلمـاسـی سلامت جهانی: حاکمیت یکپارچه جهانی برای پیشگیری و کنترل تهدیدات سلامتی(قسمت دوم)
دکتر محبوبه روح اله ئی دکتری سلامت در بلایا و فوریت ها دانشگاه علوم پزشکی ایران:
اشـاره
در نشریـه شماره پیشین به ایـن مطلب اشاره نمودیم که امـروزه سلامت به بخشـی جدائی‌ناپذیر از برنامه‌هـای اقتصـادی، ژئوپلیتیکـی، امنیتی، عدالت اجتمـاعی و سیاست داخلی- خـارجی در میـان دیگر برنامـه‌های نوظهور جهـانـی تبدیـل شـده و ادغـام برنـامه‌هـای تـوسـعــه‌ای اقـتـصـادی و تـجــاری بــا سیاست‌هـای محیط زیست و سلامـت اجتناب ناپذیر است. بسیاری از چـالش‌های سلامـت جهانـی مانند بیماری‌هـای نوپدیـد، همه‌گیری‌ها، تهدیدات بیوتـروریسم و.. از مرزهای ملـی فراتر رفتـه و باعث ایجاد تقاضـا برای اتخـاذ سیاست‌های مناسب‌تر و همـاهنگی دیپلمـاتیک در سطح جهانی شده است.
همچنیـن تهدیـدات مستقیـم بـرای امنیـت ملی، سلامت جهانی را تبدیل به یکی از اجزای اصلـی سیـاست خارجـی در دهـه‌های اخیـر کرده است. سیـاست‌گـذاران و محققیـن بـا پیشـرفـت تکنولوژی و ارتباطات، واژه “دیپلماسی سلامت جهانی” (Global Health diplomacy) را به عنوان مفهومـی که در بـردارنده عملکـرد بازیگـران دولتی و غیـردولتی برای تلاش در جهت ارتقای سلامت جهانی می‌باشد، به کار می‌برند. سـپـس بـه فـعـالیـت‌هـای دیـپـلمـاسـی سـلامـت پـرداخـتیـم و ذکـر نمـودیـم کـه فعالیت‌های دیپلماسی سلامت شامل موارد ذیل هستند:
* دیپلماسی دو یا چند جانبه
* مشارکت و همکاری
* کمک های بهداشتی
*امنیـت بهداشتـی، مدیریت بلایـا و واکنش اضطراری
* ترویج و حمایت از سلامت
دراین قسمت به بازیگران اصلـی دیپلماسـی سلامت و ادامه مطلب می پردازیم: دولت‌ها بازیگران اصلـی در دیپلماسی سلامت هستند؛ زیرا تخصیص منابع را دردست دارند، سیـاست‌های مرتبـط بـا سـلامت را تـوسعـه می‌دهنـد و در بحث‌هـای چند جانبـه بـرای رسیدگی به چالش‌های بهداشت جهانی شرکت می‌کنند.
ایـن همکاری‌ها در قـالب مشارکت حـاکمیتی کشورها شامل وزارتخانه‌های بهداشت و درمان و امورخارجه اغلب برای تدوین و پیشبرد اهداف دیپلماسی، برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود. از طـرفی سـازمان‌هـای غیـردولتـی نقشـی چندوجهی در دیپلماسی سلامت ایفا می‌کنند که از آن جمله می‌توان به تبلیغ فرآیند دیپلماتیک پیرامون سیاست‌های مرتبط با سلامت، حمایت از مسائـل خاص سلامت، خلـق ایده‌ها و دانش گفتگو و اجرای برنامه‌های سلامت در محل اشاره نمود.
بخش خصوصی نیز عمل دیپلماسی سلامت را از طریق مشارکت، سرمایه‌گذاری و نوآوری تسهیل می‌نماید. نقـش‌آفرینـان بخـش خصـوصی مـی‌تـواننـد بـودجـه و سـرمـایـه‌گـذاری مستقیـم بـرای اجرای طـرح‌های بهـداشت جهـانی و همچنین استفـاده از نفـوذ خـود برای افـزایش آگاهـی عـمـوم و حـمـایت از مسـائـل بهـداشتـی را فـراهـم کننـد و تـلاش‌هـای بشـردوستـانه در دیپلمـاسی سلامـت از طریـق تأمین مالی، ایجـادتشکل‌ها و اجـرای برنامه‌هـا و حمایت از تحقیقات انجام می‌شود.
از طـرف دیـگـر مـؤسسـات دانـشگـاهـی و مـراکـز تحـقیقـاتـی از طـریـق تـحـقیـق و جـمـع‌آوری داده‌هـا، ارتبـاطـات و انـتـشـار اطـلاعـات، تـوسعـه و تـحلیـل سیـاست‌هـا اغـلب بـه عنـوان قطـب‌هـای علـمـی عمـل می‌کننـد و مجموعـه‌ای از ذی‌نفعـان را بـرای همکاری در مـورد مسائل بهداشتـی و تسهیل مشارکت بین‌بخـش دولتی و خصوصـی گردهم می‌آورند. دیپلماسی سلامت در طـول زمان توسعـه یافته است و بـا تغییر چالش‌هـای بهداشت جهانی، دارای پویایی متناوبی است.
مسائـلی مـانـنـد ایـدز (HIV/AIDS)، شـیـوع سنـدرم‌هـای تنفسـی (SARS/MERS)، شیـوع بیماری ابولا و همه‌گیری کووید-19 نقش حیاتی دیپلماسی سلامت در هماهنگی واکنش سریع جهانی به شرایط اضطراری بهداشتی را به نمایش گذاشته و نیاز به پوشش همگانی مراقبت‌های بهداشتی و دسترسی عادلانه به منابع بهداشتی را همراه با ضرورت بی‌سابقه‌ای از همکاری جهانی تأکید نمود.
در عـیـن حـال بـسیـاری از نـقـاط ضعـف مکانیسم‌های دیپلماسی سلامت در این شرایط آشکار گردید. همچنیـن دیپلماسـی سلامت در چـارچـوب کمک‌هـای بشـردوستـانـه بـرای رسیدگـی مؤثـر به نیـازهای بهداشتـی، ارائـه خدمـات پـزشکی و هماهنگـی تـلاش‌هـای امدادی در مـنـاطق آسیـب‌دیـده نقـش بـسـزایـی را ایفا کرد.
در دنیـایی که هـر روزه تـهـدیدات متنـوع، ترکیبی و پیچیده جدیـدی جمعیت جهان را تهدیدمی‌کند و دارای پیامدهای مهم سیـاسی و امنیتـی اسـت، دیپلمـاسـی سـلامـت بـر اهـمـیـت تـلاش‌هــای مـشـتـرک بــرای دستیـابی بـه امنیـت و برابری سلامت تأکید می‌کند. در نتیجه همکاری و هماهنگـی بین‌المللـی را برای پیشگیری، شناسایی و پاسخ به تهدیدات بهداشت جهانی ارتقاء می‌دهد. دیپلماسـی سلامت بر گستـرش دسترسـی به مراقبـت‌های بهداشتـی با کیفیت بالا، مقـابله با نابرابری‌های بهداشتی و تقویت سیستـم‌های بهداشتی تمرکز دارد.
کشورها می‌توانند با تکیه بر دیپلمـاسی سلامت برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار (Sustainable Development Goals) مرتبط با سلامت سازمان ملل متحد همکاری کنند. مذاکرات و همکاری‌های دیپلماتیک بر توسعه سیاست‌هـا، مقررات و چـارچوب‌های بهداشت جهانـی تأثیر گذاشته و موجب حاکمیت جهانی بهداشت می‌شود. هنجارها، استانداردهـا و دستورالعمل‌هـا برای رسیدگی به چالش‌های بهداشت جهانی تسهیل می‌‌شوند و یک پاسـخ هماهنگ جهانـی توسط دیپلماسی سلامت تضمین می‌شود.
علاوه بر این، رویـه دیپلماسی سلامت بر ارتقای برابـری سلامت از طریق پرداختـن به عوامل اجتماعـی تعیین کننـده سلامت، حمـایت از دسترسی عادلانه به منابع مراقبت‌های بهداشتی و حـمـایت از تـلاش‌هـا بــرای دسـتیـابــی بـه پوشـش همگانـی مراقبت هـای بهداشتـی تمرکز دارد و عملکرد آن بـاعث سرمایـه‌گذاری در سیستـم‌هـای بـهـداشتـی مـی‌شـود کـه می‌تـواند به کاهـش فقـر، انسجـام اجتماعـی، کاهش نابرابـری سلامت و توسـعه پایدار کمک کنـد و در توسعـه اقتصادی-اجتماعی کشورها تأثیرگذار باشد.
