تاثیر سواد دیجیتال بر شکاف آگاهی میان نسل ها

حمیده مولائی، مدیرمسئول

مفهوم سواد دیجیتال¹:

در دنیای امروز به‌عنوان یکی از مهارت‌های اساسی برای دسترسی و استفاده از اطلاعات دیجیتال شناخته می‌شود. این مفهوم نه تنها به توانایی استفاده از ابزارها و فناوری‌های دیجیتال اشاره دارد، بلکه شامل درک و تفکر انتقادی در مواجهه با اطلاعات و محتوای دیجیتال نیز می‌شود.

نسل‌های قدیمی‌تر، که بیشتر شامل افرادی می‌شوند که پیش از پیدایش فناوری‌های دیجیتال به دنیا آمده‌اند، با چالش‌های بسیاری در زمینه سواد دیجیتال مواجه هستند. این افراد اغلب با ابزارهای دیجیتال ناآشنا بوده و یا تجربه کمی در استفاده از آنها دارند. به عنوان مثال، برای افرادی که در دهه‌های ۱۹۵۰ یا ۱۹۶۰ متولد شده‌اند، ورود به دنیای دیجیتال ممکن است دلهره‌آور باشد. این نسل‌ها که به‌طور سنتی از روش‌های آنالوگ برای دسترسی به اطلاعات استفاده کرده‌اند، ممکن است در یادگیری و به‌کارگیری فناوری‌های جدید با مشکلاتی روبه‌رو شوند.

در مقابل، نسل‌های جوان‌تر که از کودکی با فناوری‌های دیجیتال بزرگ شده‌اند، معمولاً دارای سواد دیجیتال بالاتری هستند. این نسل‌ها به‌طور روزمره از اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، و ابزارهای دیجیتال استفاده می‌کنند و در مقایسه با نسل‌های قدیمی‌تر، به راحتی می‌توانند به اطلاعات دسترسی پیدا کنند و از منابع مختلف برای یادگیری و ارتباط با دیگران استفاده کنند.

برای این نسل‌ها، فناوری دیجیتال بخشی اساسی از زندگی روزمره آنهاست و این باعث می شود به سرعت اطلاعات را جستجو و تحلیل کنند، درک بهتری از مسائل پیچیده داشته باشند و به‌روز باقی بمانند. با این حال، این تسلط نیز می‌تواند به نوعی منجر به افزایش شکاف آگاهی شود، زیرا این نسل‌ها ممکن است دانش و مهارت‌هایی را کسب کنند که نسل‌های قدیمی‌تر فاقد آن هستند.

مفهوم شکاف دانش (آگاهی)²:

اولین بار توسط سه محقق برجسته

( Philip J. Tichenor, George A. Donohue and Cleric N. ) در دانشگاه مینه سوتا³ در سال 1970 ارائه شد. (Gaziano، 2016).آنها فرضیه شکاف آگاهی را با توضیح اینکه بین افراد دارای موقعیت اجتماعی-اقتصادی پایین تر و افراد دارای موقعیت اجتماعی-اقتصادی بالاتر، در ارتباط با دریافت یا تزریق اطلاعات رسانه های جمعی، شکاف وجود دارد و این شکاف روز به روز در حال افزایش می باشد. (Chen, 2013; Gaziano, 2016; Jenseen, 2012).

در واقع مفهوم این است که با گذشت زمان، کسب آگاهی از موضوعی که در جامعه رواج پیدا کرده است، در میان اشخاص تحصیلکرده، سریعتر از کسب آن در میان اشخاصی است که تحصیلات کمتری دارند. به بیان دیگر میزان پذیرش افراد تحصیلکرده بسیار بیشتر از افراد با تحصیلات کمتر می باشد.

در جوامع مدرن، شکاف آگاهی می‌تواند منجر به نابرابری‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شود، زیرا افرادی که دسترسی کمتری به اطلاعات دارند، ممکن است نتوانند به‌طور کامل در زندگی اجتماعی و اقتصادی شرکت کنند و از فرصت‌های موجود بهره‌مند شوند. این مفهوم به‌ویژه در زمینه فناوری‌های دیجیتال و اینترنت اهمیت پیدا می‌کند، زیرا دسترسی به اطلاعات به طور فزاینده‌ای به این ابزارها وابسته است.

یکی از اصلی‌ترین تأثیرات سواد دیجیتال بر شکاف آگاهی، توانایی دسترسی به اطلاعات و توانایی تفکیک اطلاعات صحیح از نادرست است. افراد با سواد دیجیتال بالاتر به‌طور کلی قادرند از ابزارهای مختلفی مانند موتورهای جستجو، شبکه‌های اجتماعی، و کتابخانه‌های دیجیتال برای دستیابی به اطلاعات استفاده کنند. این توانایی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا دانش خود را به‌روز کنند و از منابع مختلف بهره ببرند. از سوی دیگر، افرادی که سواد دیجیتال کمتری دارند، ممکن است نتوانند به راحتی به این منابع دسترسی پیدا کنند یا از آن‌ها استفاده کنند، که این مسئله به شکاف آگاهی میان نسل‌ها منجر می‌شود.برای مثال، افراد مسن‌تر ممکن است ندانند که چگونه از یک مرورگر وب استفاده کنند یا درک کافی از مفاهیمی مانند امنیت سایبری و حریم خصوصی نداشته باشند. این ناتوانی در دسترسی به اطلاعات می‌تواند آن‌ها را در برابر اخبار جعلی و اطلاعات نادرست آسیب‌پذیرتر کند، در حالی که نسل‌های جوان‌تر به دلیل توانایی ارزیابی و تحلیل بهتر اطلاعات، کمتر دچار این مشکل می‌شوند.

سواد دیجیتال نقش بسیار مهمی در فرآیند یادگیری و آموزش دارد. افراد با سواد دیجیتال بالا می‌توانند از منابع آموزشی آنلاین، دوره‌های آموزشی مجازی، و ابزارهای یادگیری دیجیتال به نحو مؤثری استفاده کنند. این امر به آن‌ها امکان می‌دهد تا به سرعت مهارت‌های جدیدی را بیاموزند و دانش خود را به‌روز نگه دارند.

راهکارهای کاهش شکاف آگاهی از طریق ارتقای سواد دیجیتال

یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش شکاف آگاهی، ارائه آموزش‌های مناسب به نسل‌های قدیمی‌تر است که ممکن است در مقایسه با نسل‌های جوان‌تر، با فناوری‌های دیجیتال آشنایی کمتری داشته باشند. آموزش هایی مانند : برگزاری دوره‌های آموزشی ساده و کاربردی در مراکز عمومی مانند کتابخانه‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز اجتماعی، و سازمان‌های مردم‌نهاد. ایجاد برنامه‌های داوطلبانه که در آن افراد جوان‌تر به نسل‌های قدیمی‌تر در یادگیری فناوری‌های دیجیتال کمک کنند، می‌تواند یک راه موثر برای افزایش سواد دیجیتال باشد

.با افزایش دسترسی به اینترنت با سرعت بالا به‌ویژه در مناطق روستایی و محروم، می‌توانیم به کاهش شکاف دیجیتال کمک کنیم و با آموزش نحوه استفاده صحیح از منابع اطلاعاتی و معتبر در کم کردن این شکاف سهیم باشیم. در این راستا برگزاری کمپین‌های عمومی برای آگاهی‌بخشی درباره اهمیت استفاده از منابع معتبر و نحوه شناسایی اطلاعات نادرست می‌تواند به ارتقای سواد دیجیتال کمک کند.

همچنین می توان برنامه‌هایی طراحی و اجرا کرد که در آن نسل‌های جوان‌تر و قدیمی‌تر به‌طور مشترک به یادگیری و تبادل دانش بپردازند. این برنامه‌ها می‌تواند شامل پروژه‌های مشترک، کارگاه‌های عملی، و فعالیت‌های گروهی باشد.حتی ایجاد گروه‌ها و شبکه‌های اجتماعی که به‌طور خاص برای تعامل و ارتباط بین نسل‌ها طراحی شده‌اند، می‌تواند به تبادل اطلاعات و دانش میان نسل‌ها کمک کند.

ناگفته نماند که برای انجام این موارد باید همه به ابزارهای دیجیتال دسترسی داشته باشند. به همین منظور ارائه یارانه‌ها یا برنامه‌های کمک مالی برای خرید ابزارهایی مانند کامپیوترها، تبلت‌ها، و گوشی‌های هوشمند به افرادی که توان مالی کافی ندارند و ایجاد دسترسی رایگان به نرم‌افزارهای آموزشی برای آنها میتواند مؤثر باشد.

Digital literacy1

knowledge gap 2

Minnesota3