بـیوتکنـولوژی و هوش مصنوعی چشـم انداز جهـانی بـه تحولات فنـاورانه بـیست سـال آینـده

دکتر محبوبه روح اله ئی، دکتری سلامت در بلایا و فوریت ها دانشگاه علوم پزشکی ایران:

در مواجهـه با یک تکنولوژی نوظهور لازم است چـهـار حـوزه مبـانی1، ساختـار2، بـیـنش3 و درس‌های‌آموخته‌‌شـده4 به شدت مورد مطالعه قرار گیرند. در حال حاضر هوش مصنـوعی (AI) بـه سرعت و در جهت‌هـای شگفت‌انگیز در حـوزه‌های مختلـف درحـال تکامـل یافتن است.

هوش مصنوعی به سیستم‌هایی اطلاق می‌شود که با تجزیه و تحلیل محیط خود و انجام اقدامات – بـا درجاتی از خودمختـاری – بـرای دستیـابی به اهـداف خاص، رفتـار هوشمندانه‌ای را نشان می‌دهند. درعین‌حـال برخـی ناکارآمـدی‌های فنـی، محدودیت‌ها و مسائل مربوط به اعتماد انسانی را در مورد روش‌شناسی زیربنایی دارا می‌باشند که به دلیل افزایش استفاده از آن روز به روز آشکارتر می‌شود. هوش مصنوعی سه چرخه اصلی توسعه فنی و علمی را پشت سر گذاشته است.

پایگاه خبری سما

-1 هـوش مصنـوعی مبتنـی بر دانـش خبـره (دوران جنینی) که رویکردهای تصمیم گیری بر مبنای قوانین متخصصان را گردآوری می‌کند، اما توانایی‌های استدلال و یادگیری سیستم‌ها را محدود می‌کند.

-2 هــوش مـصنـوعـی مبـتـنـی بــر داده (یادگیری آمـاری): در ایـن دوره سیستم‌هـای هـوش مصنـوعـی بـا تـوسعـه و بـکارگیـری روش‌های آمـاری آموزش‌دیده بر روی داده‌های (از پیش برچسب‌گذاری‌شده) برای اهـداف خاص، ارتقـاء می‌یابند.

این روش‌ها شامل یادگیری ماشینی (ML) و یادگیری عمیق (DL) هستند و طیف گسترده‌ای از تکنیک‌ها را ارائه می‌دهند. آنها حواس منطقی و تـوانـایی‌های یـادگیـری (خودکار) را معـرفی می‌کنند. (مانند یادگیـری تحـت نظارت) ایـن سیستم‌های موج دوم به شدت به داده‌ها متکی هستند.

-3 نسل جدید هوش مصنوعی: در حال حاضر، هوش مصنوعی موج سوم (یا سمبولیک عصبی) پیشرفت‌های قـابل‌توجهی را در تـوانایی‌های حسـی و ادراک ارائه می‌دهد که امکان انطباق سیستم‌های متنی را فراهم می‌کند. سیستـم‌هـای هوشمنـد (یا خـودمختـار) کـه روش‌های یادگیری زیستی و الهام گرفته از انسان (مـانند شبکه هـای عصبـی مصنوعـی) را بکار می‌گیرند.

من فکـر می‌کنم بزرگتـرین نوآوری‌های قرن بیست و یکم در تقاطع زیست شناسی و فناوری خواهد بود. دوران جدیدی در حال آغاز است.» استیو جابز

در بیـوتکنـولـوژی از ارگانیسـم‌هـا، بـافت‌هـا، سلـول‌ها یا اجـزای مولکولـی مشتق شده از موجودات زنـده استفـاده می‌کنند و بـر روی قسمت‌های زنده خود یا با مداخله در عملکرد سلول‌ها یا اجـزای مولکولی سلول‌ها، از جمله مواد ژنتیکـی آنها تغییراتی را به وجود می‌آورند. بیوتکنولوژی‌ها همچنین می‌توانند بر روی مواد معدنی و غیر زنده نیز به کار برده شوند.

مـداخلات زیست پـزشکی برای بهبـود شکل انسانی یا عملکرد فراتر از آنچه برای بازیابی یا حفظ سلامـت لازم است، استفـاده می‌شوند اما ممکن است عملکردهای فیزیولوژیکی، شناختی یا اجتماعی نیز افزایش یابد. نباید فرموش کرد که علم، خود به عنوان کاربرد علم برای مسائل مربوط به سلامت انسان تعریف می‌شـود که شامـل بسیـاری از موارد مشـابه و رشتـه‌هـای فرعـی مـانند تغذیـه، پزشکـی، فیزیولوژی، روانپزشکی و غیره می‌باشد.

بیوتکنولـوژی یک رشتـه گستـرده است که در آن فرآینـدهای بیولوژیکـی، سلول‌ها یا اجزای سلولی بـرای توسعه محصولات و فناوری‌هـای جـدید بـرای اهداف خـاص مورد بهـره برداری قرار می‌گیرند. در محافل دفاعی، بیوتکنولوژی اغلب با عوامل بیماری‌زا، سلاح‌های کشتـار جمعی و بهداشت و پزشکی مرتبط است، اما بیوتکنولوژی بسیار بیشتر از اینها تأثیر می‌گذارد. کاربردهـای AI-Biotech عمـدتاً مربـوط بـه فرآیندهای بیولوژیکی، توسعه داروهای تثبیت شده، زنجیره‌های لجستیک و تأمین، مدیریت داده‌های صنعت، شناسایی بیماری‌های اولیه و موارد دیگر است. با ایـن وجود، اگرچه هوش‌مصنوعی تأثیر مثبتی بر بیوتکنولوژی دارد، اما باید در مواجهه با آن بسیار هوشیار بود.

پیشرفت‌های نوظهور هوش مصنوعی، طراحی حسگرهای زیستی و سنتز سلاح‌های زیستی ناشناخته و جدیـد، مواد شیمیایی و عنـاصر، تهدیدات و خطرات CBRN-E را افزایش می‌دهد و تنوع داروها، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروها را در طیف وسیعی ایجاد می‌کند.

بیوتکنـولوژی از نـظـر تـاریخـی در 20 سـال آینـده به طور فـزاینده‌ای مخرب خواهد بـود. ترکیب پیشرفت‌های فنی و مهندسـی با جهان زیستی، مشکلات پیچیده‌ای را در جهان بوجود می‌آورد. دامنه بیوتکنولوژی و زمینه‌های کاربردی آن بسیار گسترده می باشد و قابلیت‌های دفاعی و امنیتی قدرتمندی را طی دو دهه آینده ارائه خواهد کرد. در حالی که بیوتکنولوژی هزینه‌ها را کاهش خواهد داد و باعث افزایش انعطاف‌پذیری می‌شود، در عین حال، پتانسیل افزایش تهدیدات پیش رو را در اختیار دارد.

بیوتکنولوژی همواره در طول تاریخ هنگامی که برای مسائل مربوط به سلامت انسان اعمال می‌شود، مزایا و معایب آن پوشیده می‌ماند (همانند استفاده از واکسن کووید- 19) و به خصوص در کوتاه مدت، مخرب بوده است. نگرانی‌های حقوقی، اخلاقی و سیاسی همواره از موضوعات جـدی در استفـاده از فنـاوری‌های نوین زیستی است و بـا پیشرفت روزافـزون و سرعت انکارناپذیر استفاده از علوم نـوین ترکیبی توجه به این نـوع دغدغه‌ها می بایست در اولویت تصمیم‌سازی‌ها علی الخصوص در حوزه سلامت قرار گیرد.

هلدینگ بین المللی سما