پرسش و پاسخ پیرامون مهریه
علی پور عزیز کارشناس حقوق، محمد کشاورز، دکترای حقوق:
مهر یا مهریه
مَهر یا مهریه مالی است که مرد به هنگام ازدواج، برای پرداخت به زن بر عهده می‌گیرد. مهریه حق زن است و او می‌تواند بلافاصله پس از عقد آن را مطالبه کند، این حق پس از فوت زن به ورثه او می‌رسد و آنان می‌توانند آن را از مرد مطالبه کنند. در ادامه به مباحث مرتبط به مهریه و سوالات متداول در این رابطه می پردازیم. با توجـه به وضعیت تورم و افزایش قیمت سکـه راهکار قانونی برای کسانی که توانایی پرداخت مهریه را ندارند چیست؟
مطابق با قانون و به تجویز تبصره 2 ماده 11 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالـی، زوج می‌توانـد دادخـواست تعدیل اقساط را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه، با توجه به نرخ تورم، بر اساس اعلام مراجع رسمی قانونی کشور یا تغییر در وضعیت معیشت و درآمد محکومٌ‌علیه نسبت به تعدیل میزان اقساط اقدام می‌کند.
قسط بنـدی مهریـه بر اساس چه معیـارهایی صـورت می گیـرد؟
تقسیط مهریه با توجه به شغل مرد، میزان درآمد، گردش مالی حسـاب و مواردی از این قبیل است و ملاک کل دارایی‌هاست؛ ممکن است مرد کارمند باشد، لیکن غیر از اموال منقول، املاک و سهام نیز داشته باشد. قاضی در این مورد مبنی بر تشخیص خود عمل می کنند و حتـی شرایط زن و استطاعت مالـی وی نیز علاوه بر توامندی مرد نیز در نظر گرفته شود و با تشخیص دادگاه، میزان اقساط به نحو ماهیانه تعیین می شود.
در مواردی نیز علیرغم ادعای اعسار، چنانچه لیستی از اموال به دادگاه ارائه شود، ادعای اعسار مرد پذیرفته نشده و همزمان محکوم به پرداخت کل خواسته میشود. آیا مهریه قراردادنِ خانه‌‌ای که در آینده خریداری میشود صحیح است؟ مهریه باید دارای مالکیت معلوم، مشروع، دارای منفعت عقلایی و قابل تسلیم باشد. از این جهت مالی که هنوز وجود ندارد و فرض و احتمال بر این است که در زمان آینده خریداری خواهد شد، نمی‌توان به عنوان مهریه در نظر گرفته شود و چنین مهریه‌ای باطل است.
آیا مهریه بعد از فوت شوهر قابل دریافت است؟
مهریه جز دیون ممتاز و دینی است که بر عهده مرد است، از این جهت بعد از فوت زوج نیز، قبل از تقسیم ارث از ماترک او قابل مطالبه است.
تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه چیست؟
*️ مهریه عندالمطالبه بلافاصله پس از عقد نکاح برای زن قابل دادخواست بوده و می‌تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. در مورد مهریه عندالمطالبه اگر مرد مهر زن را پرداخت نکند، زن می‌تواند از تمکین اجتناب کرده و این عدم تمکین موجب قطع شدن نفقه زن نیز نخواهد شد.
*️ مهریه عندالاستطاعه را می‌توان جز شروط ضمن عقد در نظر گرفت و زوجه می‌تواند با آن موافقت نکند. مهریه عندالاستطاعه به توانایی مالی مرد وابسته است و هر زمان که زن بخواهد نمی‌تواند آن را دریافت کند. در مهریه عندالاستطاعه در اکثر موارد حق حبس وجود ندارد.
حق حبس در معامله چیست؟
* هر کدام از دو طرف معامله تا طرف دیگر به تعهدات خود عمل ننموده است، حق دارد از تسلیم مبیع و ثمن یا انجام تعهدات خود خودداری کنند. به این حالت حق حبس گفته میشود.
* حق حبـس زوجه در دوران عقد نیز حقی است که به موجب آن، زن می‌تواند، تا مادامی که شوهر، به صورت تمام و کمال، مهریه او را نداده، از تمکین عام و خاص همسر خود، خودداری کند و علی رغم عدم تمکین، همچنان از حق دریافت نفقه، برخوردار باشد.
پرداخت مهریه با سکه طرح جدید یا طرح قدیم صورت می گیرد؟
* طبق نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه تاریخ نظریه : 1402/03/09 شماره نظریه: 7/1402/169 استعلام:
* رویه موجود و ادعای ابهام در استناد قانونی برای اخذ مهریه بر اساس نوع سکه بهار آزادی (سکه بهار آزادی طرح قدیم یا جدید در پرداخت مهریه) نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه: با توجه به مقررات ماده 279 قانون مدنی در صورت کلی بودن موضوع تعهد، متعهد مجبور به ایفای فـرداعلای آن نمـی‌باشد؛ بنـابرایـن در فـرض استعـلام سکه بهـار آزادی اعـم از قدیم و جدید می‌تواند به عنوان مهریه پرداخت شود و زوج را نمی‌توان ملـزم به پرداخت نوع خاص و گـران‌تر نمود؛ مگر این‌که محرز شود که منظور، آن نوع خاص بوده است.
مهریه زن در صورت عدم تمکین به چه صورت است؟
* عدم تمکین زوجه، سبب محرومیت زوجه از سایر حقوق مانند مهریه، حضانت و سایر حقوق اکتسابی نیست. همچنین زوجه می‌تواند تا قبل از رابطه زناشویی، از حق حبس خود برای دریافت مهریه استفاده کنـد. که در این صـورت، عدم تمکیـن محسوب نمـی‌شـود و زن هـمچنـان مـستحـق دریـافت نفقه است.
اگر زوج توانایی پرداخت اقساط مهریه را نداشته باشد چه باید کرد؟
* مهریه از جمله دیونی است که زوج باید آن را هر زمان که زوجه درخواست کند بپردازد، اما اگر زوج توانایی پرداخت یکباره مهریه را نداشته بـاشد مـی‌تـوانـد از دادگاه تقـاضـای تقسیـط مهریه را نماید. مطابق با قانون و به تجویز تبصره 2 ماده 11 قانون نـحـوه اجـرای مـحکـومیـت‌هـای مـالـی زوج می‌توانـد دادخواست تعـدیل اقساط را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه، با توجه به نرخ تورم، بر اساس اعلام مراجع رسمی قانونی کشور یا تغییر در وضعیت معیشت و درآمد محکومٌ‌علیه نسبت به تعدیل میزان اقساط اقدام می‌کند.
آیـا مهریـه زن بعـد از ازدواج مجـدد قطـع می شـود؟
* زوجـه پس از عقد مالک مَهـر میشود و حـق مطالبه مهریه خود را دارد. زوجه حتی پس از طلاق هم در صورتی که مَهر خود را نبخشید باشد مالک مَهر محسوب میشود و حق مطالبه و دریافت آن را دارد. * بـاید توجـه داشـت که به هیـچ وجـه ازدواج مجدد زن مانع دریافت حق قانونی و شرعی او نیست و در هـر حـال زوج مکلـف به پـرداخـت مَهر خواهد بود.
