مسأله صدور گواهینامه ارزیابی انطبـاق بین المللی برای تجهیزات ضدانفجـار، توسط شرکت‌های دانش بنیان حل شد

دکتر سید محسن میرصدری، رئیس کمیسیون کسب و کارهای نوین و دانش بنیان اتاق ایران:

گواهی محصـول، یک معیار برای ارزیابی کیفیت محصول است، یک راهنما که خریداران و کارفرمایان (داخلی و خارجـی) را به تولید کنندگان قابل اعتمـاد هدایت می‌کند؛ تولیدکنندگانی که محصولات و خط تولید آنها با معیارهای ارزیابی ملی و بین المللی، منطبق باشند. در واقع این فرآیند اطمینان حاصل می کند که یک محصول خـاص تست‌های ایمنـی / عملکـردی و الزامات سیستـم مدیریت کیفیت مرتبط را گذرانده و معیارهای صلاحیت مندرج در قراردادها، مقررات و طرح گواهینامه را برآورده نماید. صدور گواهینامه محصول، توسط ارگان‌هایی بنام ” نهاد صدور گـواهی انطبـاق” صـورت می پـذیـرد کـه دارای مجـوز ISO IEC 17065 بین المللی باشند. استاندارد ISO IEC 17065 یک استاندارد برای اعتباربخشی به سازمان‌های صدور گواهینامه انطبـاق محصـول است و مربـوط به ارگـان‌هـایی است که کیفیـت یک محصول را تأیید می کنند.

در فـرآینـد صـدور گواهینامه انطبـاق، محصـولات بـا تـوجه بـه ریسـک و محیطی که قرار است در آن نصب شوند، از چند منظر ارزیابی می شوند. ابتدا به بررسی مشخصات فنـی محصول، تکنیکال فایل و نقشه‌ها پرداختـه شـده و تـایپ تست‌های مـورد نیـاز توسط آزمایشگاه‌هـای معتبـر و دارای گواهینـامـه ISO IEC 17025 بین المللی انجام می‌شود.

در برخـی تجهیزات، علاوه بر انجـام آزمـون، تجزیه و تحلیل دقیق سخت افزاری نیز مورد نیاز می‌باشد. در صورتیکـه تجهیـز دارای نـرم افزار باشد، فرآیندهای تست نرم افزار، تأییـد و تصدیق اعتبار (V&V) نیز انجام می شود. نظر به اهمیت دقت و صحت آزمون های ایمنی محصول، این آزمون‌ها باید توسط آزمایشگاه‌های معتبر و دارای تائیدیه‌ی ISO IEC 17025 انجام شود تا نتایج قابل اتکا و اطمینان باشد.

اینگونه آزمایشگاه‌ها قادر به اثبات بی طرفی، حفظ محرمانگی، کفایت تجهیزات، صلاحیت منابع انسانی، قابلیت ردیابی نتایج، گزارش دهـی درست نتـایج، توانایی تفسیـر نتـایج، تخمیـن درست عـدم قـطعیـت در نـتـایج آزمـون و تضمیـن کیفیـت نـتـایـج آزمـون هستنـد و سیستم مدیریت کیفیت خـود را به نـحـوی پـیـاده سـازی و نـگهــداری می‌نمایند که نتایج آزمون‌ها با آزمایشگاه‌های خارجی قابل مقایسه باشد. پس از اینکه تولید کننده نشان داد که توانایی طراحـی و تولیـد محصـول با کیفیت را دارد، می بایست قابلیت حفظ یکنواختی کیفیت در خط تولید را نیز اثبات نماید.

یعنی قادر باشد با ارائه شواهد مناسب اثـبات نماید خـط تولید آن توانـایی تولیـد انبوه از همین محصول و با کیفیت مشابه را دارا می‌بـاشد. ارزیابـی خـط تولیـد و سیستـم مدیریت کیفیت سازنده توسط نهادهای صدور گواهینامه انطباق دارای مجوز ISO IEC 17065 انجام می‌شود. نهاد گواهی کننده برای حصـول اطمینان از تداوم کیفیت سازنده، ممیزی‌های مراقبتی را نیز انجام می دهد.

بررسی نمونۀ جمع آوری شده از بازار، بررسی نمونه موجود در خط تولید و بررسی نمونه از انبار محصول از جمله راه های انجام ممیزی های مراقبتی است که نهاد گواهی کننده انجام می‌دهد. در حال حاضر در بین تولید کنندگان ایرانی، اقبـال مناسبی نسبت به اخـذ گواهینامـه هـای CE و ATEX و … وجود دارد. برخی تولیدکنندگان در راستـای صادرات و برخـی دیگر در راستـای ورود به وندورهای مختلف نسبت به اخذ این گواهینامه ها اقدام می کنند.

صدور این گواهینامه ها توسط نهادهای مطلع (NB) اروپایی صورت می گیرد که برخی از آنها نظیر TUV Rheinland آلمان، TUV SUD آلمان، IMQ ایتالیا، CESI ایتالیا، DEKRA آلمان و …، بدلیل دارا بودن گواهینامه‌های ISO IEC 17065 و ISO IEC 17025 و عضویت در لیست “نهادهای صدور گواهینامه انطباق محصول” معتبـرIEC و IECEx، جزو تراز اول‌ها محسـوب می‌شوند. اما تحریم‌های بین المللی باعث ورود NB های درجه چندم اروپائی و نمایندگی‌های آنها به ایران شده که متأسفانه گواهینامه هایی صادر می‌کنند که اعتبار کافی ندارد.

بعضـاً شـاهـد هستیـم از عـدم اطـلاع تولیدکنندگان یا ذی نفعان آنها سوء استفاده نمـوده و به صلاحدیـد خودشان آزمون‌ها را بصـورت نـاقص یا در مـراکز نامعتبـر انجـام می‌دهند و نهایتـاً گواهینامه‌ای اغلب بدون اعتبار و رهگیری بین‌المللی صادر می کنند. اگرچه به رسمیت شناختن گواهینامه‌های اروپایی نظیر CE و ATEX در کشورمان مزایای متعددی به همراه دارد، اما باید توجه داشت که ایـن گـواهینـامه ها مختـص اتحـادیه اروپـا هستند .

در اتحادیه اروپا نظارت بر بازار بصورت مستمر انجـام می‌شـود و تولیدکننـدگان در قـالب نمایندگان مجاز، مسئولیت پاسخگویی به هر گونه عواقب ناشی از توزیع تجهیز بی کیفیت در کشورهای عضو این اتحادیه را دارند. بنظر می رسد وقت آن رسیده که بجای اینکه برای دفاتر NB های درجه چندم اروپایی بازار درست کنیم، کمی به توانمندی‌های داخل تکیه کنیم و از این طریق قیمت تمام شده تولید را کاهش دهیم و از خروج ارز از کشور، جلوگیری کنیم.

ضمناً وجود یک سیستم یکپارچه ملی برای نظارت برای عملکرد نمایندگان شعب خارجی و فرآیند گواهی کردن محصولات ضروری است. این سیستم ملی باید از انجام آزمون‌های تجهیز در آزمایشگاه معتبر، ارزیابی تکنیکال فایـل، شناسنـامه محصـول، صحت سنجـی مدارک فنی و نقشه‌ها و غیره، ممیـزی و بازرسی خط تولید، بررسی میزان انطباق با الزامات استانداردهای سیستم های مدیریت کیفیت (مانند ISO 9001)، وجود زیرساخت‌های مورد نیاز و انجام روتین تست‌ها در خط تولید مربوطه اطمینان حاصل نماید، تا مانع از صدور گواهینامه های نامعتبر گردد.

صدور گواهینامه های انطباق نامعتبر، خسارات جبران ناپذیری به صنعت برق و انرژی کشور وارد می‌کند و به طور قطع عدم رعایت استانداردهای بین‌المللی در محصولات و خدمات صادراتی و عدم تأمین کیفیت در سطح جهانی، صدمات جبران ناپذیری به سهم و اعتبار کشورمان در بازارهای منطقه و بعضاً بازارهای جهانی وارد خواهد نمود.

از این رو نظر بر اهمیت خودکفایی صنایع نفت، گـاز و پتـروشیمی، کاهش هـزینه‌های تولید و افزایـش کیفیت محصولات سـاخت داخل و عدم وابستگی به خارج از کشور، شرکت دانش بنیان آزمایشگاه‌های صنایع انرژی (اپیل) با حمایت معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و سرمایـه گذاری چندین میلیاردی، زیرساخت‌های سخـت افـزاری و نرم افزاری مورد نیاز جهت آزمون و ارزیابی تجهیزات ضدانفجار را تأمین نمود و توسط سازمان محترم ملی استاندارد جهت ارزیابی و ممیزی، به IECEx معرفی شد.

نهایتاً با اتمام موفقیت آمیز ممیـزی نهائی و رأی‌گیری کشورهای عضو، موفق به اخذ همزمان مجوزهای آزمایشگاه (ExTL) و نهاد صدور گواهینامه (ExCB) گردید و برای اولین بـار در خاورمیانه، امکان صـدور گواهینامه ضـدانفجار IECEx را بـرای تـولید کننـدگان ایرانی (بدون نیاز به خروج ارز از کشور) فراهم نمود. مع‌الوصف نظر بر اینکه گواهینامه‌های IECEx اعتبـار جهـانی داشتـه و قـابلیـت ردیابـی بیـن المللی دارند و همراستـا با شعار سال، موجب کاهش قیمت تمام شده تولید، ارتقـاء کیفیت تـولید، خـودکفـائی و غـرور ملـی، جلوگیری از خروج ارز و زمینه سازی صادرات محصولات و خدمات فناورانه می گردد، وقت آن رسیده که گواهینامه جهان شمول IECEx که توسط شرکتهای دانش بنیان صلاحیت‌دار صادر می گردد، در کلیه نهادها و ارگـان‌هـا، جـایـگزیـن گواهینـامه‌هـای منطقه‌ای نظیر ATEX گردد.