کاربرد بلاک چین

مجید فریدون فر مدرس دانشگاه و تحلیل گر بازارهای مالی: چرا بلاک چین خیلی سریع میتواند در جهان کنونی نقش بسزایی ایفا کند ، محاسن بلاک چین چیست و چرا مورد استقبال مردمان قرار خواهد گرفت؟

در نشریه قبل ( قسمت اول) توضیح دادیم که بلاک چین یک دفتر کل توزیع شده است،درون آنها دیتاها ذخیره می شوند و رمزنگاری انجام می شود و در زمان مشخص بلاک های اطلاعاتی که وجود دارند بسته می شوند و دیتاها از طریق زنجیره یا chain به بلاک های بعدی و بعدی منتقل می گردند.

چند نکته بسیار مهم و حایز اهمیت در این جریان انتقال به چشم میخورد:

اول آنکه وقتی اطلاعات رمزنگاری می گردند و بلاک ها بسته می شوند ، تحت هیچ شرایطی اطلاعات بلاک های قبلی ، قابل دستکاری و سرقت نمی باشند.

دوم آنکه هر دیتایی که از بلاک ها خارج می شود ، هیچ کس نمی تواند بصورت مهندسی معکوس از خروجی اطلاعات ، ورودی اطلاعات را استخراج نماید تا مبدأ اطلاعات مورد دستکاری قرار گیرد.

سوم آنکه هر چقدر تعداد استفاده کنندگان آن زنجیره بلاک چینی بیشتر باشند بدلیل آنکه هر کدام از استفاده کنندگان یک نود و گره در شبکه محسوب می شوند، امنیت شبکه بالاتر می رود، چون هر نود و گره در شبکه وظیفه تأیید هر تراکنش را می تواند داشته باشد.

چهارم آنکه در شبکه بلاک چین همه فرایند بصورت غیرمتمرکز یا Decentralized می باشد و تمرکز آن برعهده نهاد یا ارگان و یا حتی دولت و سازمانی نیست و خود یوزرها و مردم و استفاده کنندگان هستند که آن شبکه را با اکثریت آرا تأیید می کنند، چون با کدنویسی و برنامه نویسی که از جانب مهندسین علوم کامپیوتر و متن باز بودن سیستم در جهت تمرکززدایی صورت گرفته است ، الگوریتم ها مشخص شده اند.

پنجم آنکه جلوی خطای انسانی که عمداً و یا سهواً در دیتاها ممکن است پیش بیاید، کامل گرفته می شود ، چون یوزرها نظاره گر هستند و خطاها در معرض نمایش ، بنابراین با عدم تأیید از جانب مردم ، آن تراکنش ریجکت و رد خواهد شد.

اما اجازه دهید چند مثال از کاربرد و محاسن بلاک چین ذکر کنم:

فرض کنید در یک شرکت چندین کامپیوتر بابت ذخیره اطلاعات وجود دارد که تمامی این کامپیوترها کلاینت می باشند و به یک سرور اصلی متصل هستند که اصولاً دسترسی به سرور در دست افرادی خاص مثل مدیرعامل و یا هیات مدیره است، یعنی یک سیستم شبکه کاملا متمرکز که اطلاعات از جانب کلاینت ها دریافت و‌بعد به سرور انتقال می یابد.

سوال:بنظر شما آیا امکان وارد کردن اطلاعان نادرست از جانب متصدیان که همان کلاینت ها میباشند در سیستم وجود ندارد؟

جواب:در این نوع سیستم کلاینت ها می توانند هم عمداً و هم سهواً اطلاعات نادرست را وارد شبکه کنند و در نهایت اطلاعات نادرست به دست مدیر عامل و سرور خواهد رسید، چرا که هر کلاینت میتواند بدون دیده شدن و بدون ناظر اطلاعات ناصحیح وارد کند و شرط عدم وارد کردن اطلاعات ناصحیح فقط به اصالت هویتی متصدی برمی گردد.

فرضیه و سوال دوم: فرض میکنیم در این حالت تمامی متصدیان و کلاینت ها ، اطلاعات را بدرستی و صحیح وارد سیستم کرده باشند و سرور که در دسترس مدیر عامل آن شرکت میباشد بخواهد بعضی از اطلاعات را دستکاری و به نفع خود جایگزین اطلاعات داشته باشد…. آیا نمی تواند؟

جواب:کسی که دسترسی به سرور دارد به راحتی میتواند هم سرقت اطلاعاتی و هم دستکاری اطلاعاتی داشته باشد و به نفع خود دیتاها را جایگزین نماید، دلیل انکه سیستم متمرکز است و فقط یک سرور وجود دارد و دیگران نظاره گر سرور نیستند و این انحصار دسترسی خرابکاریهای اطلاعاتی را بدنبال خواهد داشت.

مطلب را با مثال دیگری در حوزه بانکداری در اکثر کشورها ادامه می دهم:

اصولاً وقتی شخصی وارد بانک می شود اطلاعات هویتی و تراکنشی آن شخص گرفته می شود و در سیستم بانکی اصالت سنجی و ذخیره می گردد.

فرض می کنیم شخص مورد نظر از مقامات دولتی و یا شخصیته ای پرنفوذ باشد که با حداقل ترین مدارک و ‌اسناد میتواند سنگین ترین وام ها را دریافت کند، شخص مورد نظر وام سنگین خود را از بانک مربوطه اخذ می نماید و تمامی مراحل از جانب بانک مورد نظر، در شبکه کامپیوتری بانک ذخیره و ثبت می شود و به سرور بانک مرکزی دیتاها منتقل می گردد.

شخص مورد نظر یک بدهکار بانکی می باشد که قصد پرداخت اقساط وام خود را ندارد و بخاطر نفوذ خود در بانک مرکزی ، براحتی میتواند با مدیر بانک مرکزی که دسترسی به سرور اصلی را دارد ، اطلاعات بدهکاری خود را استتار نماید و یا زمان و وقت برای خود بخرد و به هر نحوی با متصدی سرور بانک مرکزی برای منافع مشترک پنهان کاری و خرابکاری اطلاعات انجام دهد …. بنظر شما آیا نمیتواند؟

بدهکار بانکی ما براحتی میتواند اشخاصی را که دسترسی به سرور اصلی بانک دارند را با یک انتفاع مشترک همسوی خود کند چراکه دسترسی به سرور اصلی برای یک یا چند نفر خاص براحتی امکان پذیر است و غیر قابل رصد و دیده شدن از جانب عموم مردم است و دلیل آن است که سیستم متمرکز بدین سان است.

اما در فن اوری بلاک چین، سیستم غیرمتمرکز است و تمامی استفاده کنندگان بانکی خود یک سرور هستند و دیگر خبری از کلاینت وجود ندارد و وقتی اطلاعاتی وارد شبکه غیرمتمرکز میشود ، هر دستکاری و فریب اطلاعاتی با رویت تمامی مشترکین و مردم مواجه می شود و تأیید نمی گردد و هم شخص وام گیرنده در شبکه بلاک چین مشخص هست و هم نوع اسناد و مدارک ارائه شده برای اخذ وام و هم نحوه بازپرداخت و چگونگی تسویه بدهی بانکی در تمام شبکه بلاک چین برای عموم کاربران قابل رصد و قابل اعتبار سنجی می باشد.

تا اینجا متوجه شدیم که بلاک چین دارای مزیت هایی از قبیل غیرمتمرکز بودن و شفافیت و امنیت اطلاعات را برای ما به ارمغان می آورد.

مزیت دیگری که میتوان به آن اشاره کرد تحریم زدایی و حذف واسطه هاست.

کشور ایران و یا بعضی از کشورها که هم خود آن کشور و هم مردمانش تحت تحریم های ظالمانه کشورهای دیگر هستند بدلیل تحریم سیستم بانکی اجازه نقل و انتقال و مبادله ارزی را با سایر کشورها ندارند.

بنابراین نقل و‌انتقال پول به سختی و با ضررهای کارمزدی بسیار بالا، فقط امکان دور زدن تحریم ها وجود دارد هم برای مردم و هم برای مبادلات تجاری کشورها. اما در سیستم بلاک چین تحریم های بانکی عملا هیچ گونه کارایی ندارند و خیلی راحت تراکنش ها و نقل و انتقالات مالی از هر کشوری برای کشور دیگر براحتی هر چه تمام تر در کوتاهترین زمان و با کمترین کارمزد که عمدتاً زیر یک دلار است با هر حجم از نقدینگی از طریق رمز ارزها امکان پذیر است و مردمان کشورهای تحریم شده دیگر نیازی به بانک و یا صرافی برای انتقال ارز خود ندارند که خود ایشان می توانند بدون مراجعه به بانک و صرافی که هم اتلاف وقت به همراه دارد و هم کارمزدهای بالا در نظر گرفته می شود، در منزل و یا محل کار خودشان براحتی و در کسری از ثانیه نقل و انتقال خود را انجام دهند و کارمزدی زیر یک دلار پرداخت نمایند چرا که هر کاربر خود یک بانک و صرافی می باشد و دیگر نیازی به بانک فیزیکی و صرافی فیزیکی ندارد و‌مستقل میتواند عملیات بانکی را انجام دهد.

مثالی ساده تر برای حذف واسطه ها و حذف کارمزدهای چشم گیر عنوان می کنم:

شخصی قصد خرید یک آپارتمان و یا یک اتومبیل را دارد که می بایست به یک بنگاه معاملاتی مسکن و یا یک نمایشگاه مراجعه کند و بعد از آن برای انتقال سند به دفترخانه ،که تمامی این مراحل مستلزم پرداخت هزین های بالایی برای کمیسون و یا کارمزد در هر کدام از مراحل را به مراه خواهد داشت.

اما در فن آوری بلاک چین خریدار و فروشنده در شبکه غیرمتمرکز محصولات یکدیگر را مشاهده و در صورت مبادله در قالب یک قرارداد هوشمند(smart contract ) با پرداخت کارمزدهای چند سِنتی و ناچیز قرارداد را امضا و مبادلات خود را بدون واسطه انجام می دهند چرا که سیستم بلاک چین بصورت همتا به همتا یا peer to peer  تعریف شده است

تمامی مراحل فوق در منزل و یا محل کار و‌با یک گوشی موبایل یا یک کامپیوتر قابل اجرا بدون اتلاف وقت قابل اجرا می باشد.

در این قسمت به یکسری از محاسن و برتریه ای بلاک چین از جمله تمرکززدایی و امنیت بالا ، شفافیت اطلاعات ،حذف واسط ها ، تحریم زدایی و در نهایت عدم اتلاف وقت و کارمزدهای بسیار پایین اشاره کردیم که گوشه ناچیزی از محاسن فن آوری خارق العاده بلاک چین میباشد که صد البته هر نوآوری و فن آوری نوظهوری معایبی هم به موازات خواهد داشت که بلاک چین از آن مستثنی نیست ولی یقینا با گذشت زمان معایب کمرنگ تر و محاسن پررنگ تر خواهد شد و این شگفتی نوظهور زندگی انسان را دگرگون خواهد کرد.