مدیریت یکپارچـه ریسک در شرکت‌ها(قسمت دوم)
دکتر مجید اسمعیل نژاد رئیس اداره مدیریت ریسک بانک سینا:
اشاره
در قسمت قبل درباره اهمیت و ضرورت مدیریت ریسک، ماهیت و تعریف ریسک و در نهایت انوع ریسک صحبت کردیم و گفتیم: فرهنگ وبستر، ریسک را «در معرض خطر قرار گرفتن» تعریف کرده است.
فرهنگ لغات سرمایه‌گذاری نیز ریسک را زیان بالقوه سرمایه‌گذاری که قابل محاسبه است، می‌داند. در این قسمت نیز درباره رویکرد مدیریت یکپـارچه ریسـک و مـزایـای رویکـرد ERM می پردازیم:
رویکرد مدیریت یکپارچه ریسک (ERM)
تهیه برنامه‌های استراتژیک برای هر کسب و کاری به معنی درک این است که چه چیزهایی برای آن کسب و کار خلق ارزش می‌کند و چه چیزهایی ارزش را از بین میبرد.
این به نوبه خود به این معنی است که استفاده از فرصت‌ها باید همراه با درک و فهم ریسک‌هایی باشد که باید از آنها اجتناب شود. بنابراین، رشد هر کسب وکاری مستلزم پذیرش برخی ریسک‌ها است. با توجه به اینکه در دنیای امروز ریسک‌ها بزرگتر، پیچیده‌تر، متنوع و پویا شده‌اند، توانائی هر کسب و کاری در مواجه موفقیت آمیز با ریسک‌ها، یکی از نشانه‌های اصلی توان رقابت آن است.
پیچیده و متنـوع شدن ریسک‌ها، فقط ناشی از تغییـرات سریع در تکنـولوژی، سـرعت در ارتباطات، جهانی شـدن کسب و کارها و تغییر بازارها نیست. امـروزه شرکت‌ها در محیطـی کاملاً متفاوت نسبت به 10 سال پیش، فعالیت می‌کنند. منبع ریسک‌ها می‌تواند در داخل یک شرکت باشد.
اتخـاذ استراتژی‌هـای توسعـه‌ای، مانند تملک، سرمایه‌گذاری در بازارهای نـوظهور، تجدید ساختار سـازمانی، برون سپـاری فرآیندهای اصلی، پـروژه‌های سرمایـه‌گذاری بزرگ و توسعه محصولات جدید، همگـی می‌توانند ریسک‌های یک شرکت را افزایش دهند. بررسی که اخیراً تـوسط 14 شرکت بـزرگ بین‌المللی در خصـوص مدیریـت ریسک صورت گرفت، نشان داد که در اواخر دهه 1990، میـزان و تعـداد ریسک‌هـایـی کـه شرکت‌ها نیـاز به مدیریت آنهـا را دارند، بسیار افزایش یافته است و این افزایش در سال‌های بعدی نیز ادامه خواهد یافت. نتیجه این افـزایش در انـواع ریسک‌ها این است که مـدیریت ریسک نیاز به رویکردی وسیعتر و جامع‌تر دارد.
مـدیریت یکپارچه ریسک، فعالیتی جامع، یکپارچه و مستقل است که به شرکت کمک می‌کند تا به هدف اصلی خود یعنی حداکثر سازی ثروت سهـامداران دست یابـد. ERM باید تمامی جنبه های طرح تجاری از برنامه استراتژیک را مورد توجه قرار دهد. بـه طور کلـی، مدیریت یکپـارچه ریسک بصورت زیر تعریف می شود: «فرآیندی سیستماتیک در نظام کنتـرل داخلی که به منظور اطمینان از اجـرای خط مشی هـای هیأت مدیره، کمک به محقـق شـدن اهـداف شـرکـت و محـافـظـت از دارایی هـا و ثروت سهـامداران و سـازمان شکل می گیرد.
هدف این فرآیند، مدیریت و کنترل یکپارچـه ریسک‌های سازمان است. این فـرآیند، روابط متقـابل بیـن ریسک‌ها را در نظر می‌گیرد و منعکس کننده مـاهیت ریسـک است که مرزهای مصنوعی سـازمان را بر نمی‌تابد. بعلاوه، این فرآیند بطور مداوم بازبینی می شود تا اصلاحات لازم در آن اعمال شود.» بنابراین، بطور خلاصه می توان گفت که ERM چهارچوبی جامع، یکپارچه و مستقل از مدیریت ریسک‌های شرکت، به منظور حداکثر کردن ثروت سهامداران است.
مزایای رویکرد (ERM )
مدیریت یکپارچه ریسک دارای مزایای زیر است:
* تطبیق میزان ریسک پذیری با استراتژی شرکت: منظـور از ریسک پـذیری، میـزان ریـسکـی اسـت کـه هیـأت مـدیـره بـرای دستیابـی به اهـداف خـود حـاضر به پذیرش آن است.
* حداقل کردن زیان‌های عملیاتی: با اتخاذ رویکرد ERM، قابلیت شرکت‌ها در شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌ها افزایش می‌یابد و بدیـن ترتیـب از رخـدادهای غیـر منتظره و زیان‌های مربوطه جلوگیری می‌شود.
* ارتقاء روش‌های کنترل ریسک: در رویکرد ERM، روش‌های مختلف مدیریت ریسک شامل حذف، کاهش، انتقال یا پذیرش ریسک بررسی می‌شود.
* منابع: درک واضح از ریسک‌هایی که یک شرکت با آن مواجه است به اثربخشی منابع و زمانی که برای مدیـریت آن ریسک‌ها صـرف می شود، کمک زیادی می کند.
* شناسایی و مدیریت ریسک‌های موجود در بخش‌های مختلف یک شرکت: هر شرکتی با ریسک‌های بیشمـاری در بخش‌های مختلف روبرو است. یکی از مزیت‌های اصلی ERM، یکپارچه کردن مـدیریت ریسک‌های موجـود در بخش‌های گوناگون شرکت است.
این یکپارچگی 3 جزء دارد: -گزارشگری متمرکز ریسک -یکپارچگی استراتژی‌های مدیریت ریسک -یکپارچگی مدیریت ریسک با فرآیندهای شرکت.
* ارتـبـاط بـیـن رشـد، ریسـک و بـازده: شرکت‌ها به منظور خلق ارزش، ریسک‌هایی را می پذیرند و انتظار دارند بازدهی که بدست می آورند، این ریسک را جبران کند. رویکرد ERM توان شنـاسایی و ارزیابی ریسک‌ها را افزایش می دهد و سطوح پذیرش ریسک را نسبت به رشد و بازده بالقوه تعیین می‌کند.
* عقلایـی کردن سرمایـه: اطلاعات دقیقتر راجع به ریسک، این امکان را فراهم می نماید تا ارزیابی میزان سرمایه مورد نیاز و تخصیص آن بهبود یابد.
* استفاده از فرصت‌ها: در در رویکرد ERM، هم فرصت‌ها و هم تهدیدات مورد توجه قرار می‌گیرند.
چهارچـوب و اجـزاء مدیـریت یکپارچه ریسک
شکل زیر چهارچوب مدیریت یکپارچه ریسک را نشان می دهد. این چهـارچـوب از 5 جزء تشکیـل می شود:
-1 حاکمیت شرکتی برای اطمینان از اینکه هیأت مدیره و مدیریت، فرآیندها و کنتـرل‌های مناسب را برای سنجش و مدیریت ریسک‌های کل شرکت اختصاص داده‌اند.
-2 ایجاد و نگهداری سیستم دقیق کنترل داخلی برای اطمینان از محافظت ثروت سهامداران و دارایی‌های شرکت.
-3 اختصاص فرد یا افراد متخصص برای پیاده سازی کنترل‌های داخلی که دانش و تخصص لازم را داشته باشد.
-4 تعریفی واضح از فرآیند مدیریت ریسک که در آن مراحل اجرایی، ورودی‌ها و خروجی‌ها مشخص شود.
-5 شناسایی ریسک‌های مختلف که از دو منبع داخلی و خارجی هستند. چنانچه درک روشنی از منابع ریسک و نحوه مدیریت آنها وجود نداشته باشد، فرآیند مدیریت ریسک کارایی لازم را نخواهد داشت.
