نگاهی به آینده تحولات جهان برپایه شنـاسایی و درک خطرات جهـانی پـیشـرو (2024-2034) قسمت دوم

محبوبه روح اللهی دکتری سلامت در بلایا و فوریت ها دانشگاه علوم پزشکی ایران:

در بخـش اول با نگاهـی اجــمــالی بــه ریسک‌هـای جهانـی در سال 2024 و در بـازه زمانـی دوساله دریافتیم که تحـولات روز جهانی همانگونـه که زمینه را برای ایجاد ریسک‌های جدیـد فـراهـم مـی‌نمایـد؛ می‌تـوانـد فرصت‌های کلیـدی را بـرای همکاری‌های محلـی و بین‌المللی برای ایجاد استراتژی‌های بومی‌سازی شده با اهرام سرمایه‌گذاری و تدوین مقررات درجهـت کاهش ریسک‌های نوظهور ایجاد نماید.

نشر اطلاعات نادرست و جعلی، رویدادهای شدید آب و هوایی، ناامنـی سایبری، مهاجـرت غیرارادی و آلودگـی‌ها جـزو 10 نگرانـی اولویت‌دار ریسک‌های جهانی تا سال 2026 است و نکته جالب اینجاست که پیامدهای نامطلوب فناوری‌های هوش مصنـوعی در دیدگاه دوساله به جایگاه 29 تغییر مکان داده است.

محتوای نادرست، اخبار جعلی، دستکاری شده و یا ساختگی موجی از بی‌اعتمادی به رسانه‌ها و دولت‌ها را به دنبال خواهد داشت که موجب می‌شود دیدگاه‌های قطبی، عمیق‌تر شوند. انتشار موذیانه این نوع اطلاعات جعلی انسجام جوامع را تهدید می‌کند و گستره وسیعی با اهداف مختلف و متنوع از فعالیت‌های اقلیمی تا تشدید درگیری‌ها را دربر می‌گیرد. برای مبارزه با این نوع خطرات فزاینده، دولت‌ها شروع به وضع مقررات جدید و درحال توسعه برای کنترل محتواهـای غیرقانونـی و سـازندگان اخبـار جعلـی می‌نمایند. مقررات نـوپای بکارگیـری هوش مصنوعـی احتمالاً مکمل این تلاش‌ها خواهد بود که البته بعید به نظر می‌رسد وضع مقررات با سرعت توسعه مطابقت داشته باشد. اما نگاهی به تحولات جهان امروز موجب شده است دورنمای دهه آینده تا سال 2034 جهانی آشفته و طوفانی را پیش‌بینی نماید.

در گزارش منتشر شده ریسک‌های جهانی2 2024، مقایسه بازه‌های زمانی دو و 10 ساله، چشم‌انداز رو به وخامت ریسک‌های جهانی را نشان می‌دهد. ریسک‌های زیست‌محیطی و تکنولوژیکی از جمله خطراتی هستند که انتظار می‌رود در این دوره از نظر شدت بدتر شوند و بر چشم‌انداز بلندمدت خطرات جهانی تسلط داشته باشند. تقریباً تمام خطرات زیست محیطی در 10 رتبه‌بندی برتر برای دهه آینده قرارداده شده‌اند.

نکته قابل توجه اینکه افق ریسک‌های اقتصادی وضع روبه بهبودی را برای جهان متصور شده است. کاهش رکود اقتصادی در رتبه‌بندی‌ها ممکن است منعکس کننده رویارویی ژئواکونومیک به عنوان یک محرک کلیدی در درک جهانی از ریسک‌های بلندمدت باشد. عناصر سیستمیک چشم‌انداز جهانی تحت عنوان تغییرات ژئواستراتژیک شامل تکنولوژی، اقلیم و جمعیت هستند که تغییرات آنها می‌تواند شتاب فناوری را تقویت کند و خود موجب توسعه فناوری‌های نوظهور شوند.

به دنبال این شتاب مرزهای بین فناوری و بشریت کم کم محو خواهند شد که اثرات ناشناخته‌ای به دنبال خواهد داشت. از طرفی ازآنجا که تمرکز قدرت اقتصادی و نظامی نیز به شدت به دارایی‌های فناوری و منابع مرتبط است، نظم ژئوپلیتیکی دستخوش تغییرات بوده و پیش‌بینی تهاجمی و تدافعی قدرت نرم و سخت در دهه آتی دشوار خواهد بود. افزایش آگاهی و آموزش عمومی یکی از موثرترین مکانیسم‌ها برای آمادگی و کاهش پیامدهای نامطلوب درنظر گرفته شده است.

افزایش سواد هوش مصنوعی در راستای افزایش ظرفیت حاکمیتی و تاب‌آوری اجتماعی و با هدف درک توانایی سیستم‌های هوش مصنوعی و شناسایی منابع قابل اعتماد اطلاعات توصیه می‌شود. تنظیم استانداردهای قوی اما انعطاف‌پذیر در همسونمودن توسعه و استقرار فناوری با نیازهای جامعه موثر خواهد بود و قوانین در مورد مالکیت معنوی، اشتغـال، سیاست رقابت، حفاظت از داده‌هـا، حریـم خصوصـی و حقـوق بشر بایـد برای رسیدگـی به چالش‌هـای جدید ناشی از هوش مصنوعـی تکامل یابد.

همچنین نباید از اجماع علمی جهان و نقش معاهدات و موافقت‌نامه‌های جهانی در مدیریت نتایج نامطلوب فناوری‌های هوش مصنوعی غافل بود. با نـزدیک شـدن به سال 2030 تـوجه به میـزان دستیـابی بـه اهـداف توسعـه پایدار3 نشـان می‌دهـد، چالش‌هـای جهـانی همچـون پاندمـی کووید-19 موجب کاهش همکاری‌های بین‌المللی و حمـایت بین‌المللی از مسیرهای توسعه پایدار شده و خطر افزایش محرومیت‌ها را به دنبال داشته است. الزامات توسعه تحت تاثیر پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و.. پاندمی و جنگ، منجر به تلاش‌های انتخابی برای حمایت از عده‌ای معدود شده و ایجاد زیرساخت‌ها به برخی اهداف غیرمنطبق با برنامه اهداف توسعه پـایدار منحـرف شـده است.

همچنیـن کنـدشدن رشـد اقتصـادی و سرمایه‌گذاری منجر به تاخیر در ایجاد و توسعه زیرساخت‌های حیـاتی بخصوص در کشورهای کم‌درآمد و متوسط شد. به دنبـال آن عمیق‌ترشـدن ناامیدی از شرایط اقتصـادی بـاعث ایجـاد شکاف‌های اجتماعی شده که اهدافی چون ایجاد فرصت‌های بهتر، برابری درآمد و بهبود استانداردهای زندگی را تحت الشعاع قرار داده است. درعین حال نباید از اهمیت این موضوع غافل بود که حتی در جهانی که بطور فزاینـده‌ای درحال از هم پاشیـدن باشد، همکاری فرامـرزی بـرای کاهش خطـراتی که برای امنیـت و رفاه انسـان تعیین‌کننـده هستنـد، حیاتی است.

تمرکز بر اهداف توسعه پایدار (اگرچه با تاخیر) در دستیابی و همکاری بخش خصوصی و دولتی درجهت تلاش برای اولویت‌بندی آینده و تمرکز بر تحقیق و توسعه میتواند جهان را به مکانی امن‌تر برای زیستن تبدیل کند. دهه آینده، دوره‌ای از تغییرات قابل توجه را آغاز خواهد کرد و ظرفیت انطباق ما را تا حد نهایی افزایش خواهد داد. با نگاه آینده‌پژوهی، چندین آینده کاملاً متفاوت در این بازه زمانی قابل تصور است و می‌توان مسیر مثبت‌تری را از طریق اقدامات ما برای کنترل خطرات جهانی امروز شکل داد.

Reference: https://www.weforum.org/publications/ i global-risks-report-2024/