بررسی پارادایم اقتصادی جمهور نهم / امکان سنجی تجارت آزاد در ایران«قسمت دوم»
حسن میرشکار، جامعه شناس اقتصادی و توسعه، استاد دانشگاه
اشاره:
در نشریه شمـاره قبـل، اشاره نمودیم که بـا اتمام رقـابت انتخاباتی چهـاردهمیـن دوره ریاست جمهـوری و پیروزی دکتر مسعود پزشکیان، در ایـن یـادداشـت بـه دیـدگـاه‌هـای اقتصادی نهمین رئیس جمهور و پارادایم اقتصادی احتمالـی دولتش خواهیم پرداخت.
فـارغ از دیـدگاه‌های قبـل از کاندیداتوری پزشکیان و در ایـام نمایندگـی مجلس و مـاقبـل آن، و دیدگاه‌های اقتصـادی و در جریـان مناظرات دور اول و دوم انتخـابات ریـاست‌جمهـوری، وی به کلید واژه‌هایی همچون لزوم بکارگیری نخبگان و کارشناسـان در اقتصـاد، ضرورت تحقق اهـداف برنامه هفتـم توسعـه، سرمایه‌گـذاری خارجی، استفاده از روش‌های کشـورهای توسعه‌یافته و تجربیات بین المللی، شایستـه سالاری، حکمـرانی اقتصـادی و اجتماعـی، ضـرورت رفع تحریـم، رشـد اقتصادی، روش‌های مهار تـورم، رشد اقتصادی و اثر تحریم‌ها و خود تنظیمی بازار اشاره نمود.
استفاده از روش علمی در اقتصاد و خودتنظیمی بازار نزدیک به پارادایمی است که بنیان‌گذارانی چـون جــان‌لاک و آدام‌اسمیـت بـه عـنـوان طـلایـه‌داران بــازار آزاد آن را نـمـایـنـدگـی کرده‌اند.
مرکز ثقل این باورمندان به تجارت آزاد پیشبرد رفاه بیرونی و مادی انسان می باشد. عقل‌باوری و استفاده از روش علمی و استفاده از کارشناسان مـورد نظر دکتـر پزشکیـان که بـا اعتقـاد بـه خودتنظیمی بازار تکمیل شد ناظر بر هوشمندانه عمل‌کردن در همه حوزه‌ها ومیدان‌ها بخصوص در میدان اقتصاد است.
کشـوری مثـل ژاپـن ابتـدا با رویکـرد نظامی قـدرت گرفت و پـس از جنگ جهـانی دوم با طرحی موسوم به دکترین یوشیدا (ارتش ضعیف و اقتصاد قدرتمند) به سومین قدرت اقتصادی دنیا تبدیل شد.
صنـایع قدرتمند آلمـان پیش از شروع جنگ جهانـی دوم دوبـاره پـا گرفتند و شکـوفایی عظیمـی در بخش‌های جدیـدی مثـل تـولید خودروهای سنگین و الیـاف مصنوعـی نیز به وجود آمد.
قیمت گذار دستوری درایران
پس از انقلاب و بخصوص در زمان جنگ جهت تامین مایحتاج ضروری مردم دولت فرآیند کنترل قیمت ها را با این توجیه که مصرف کنندگان توان خرید کالاها و خدمات را ندارند و برای جلوگیری از افزایش قیمت، سقف قیمتی برای تولید کنندگان تعیین می کردند.
این قیمت گذاری در کالاهای اساسی،خودرو،دارو و دستمزد و غیره از ابتدای انقلاب تاکنون اعمال شده و تجربه چند دهه قیمت گذاری دستوری در بخش های مختلف اقتصاد ایران نشان داده است که نه تنها باعث حمایت از مصرف کننده نشده ؛ بلکه آسیب های جدی به تولید کنندگان وارد کرده و موجب رانت نیز شده است.
مناطق آزاد تجاری
هدف ایجاد مناطق آزاد تجاری در کشور،توسعه صادرات،افزایش اشتغال، جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال فن آو ری های جدید به این مناطق بوده و در واقع تمرینی برای آزاد سازی تجارت است .
منطقه آزاد بندر چابهار و منطقه آزاد بندر جبل علی امارات تقریبا همزمان فعالیت خود را شروع کردند و در روی کاغذ به عنوان دو رقیب به فعالیت خود ادامه دادند. نکته تاسف بار این است که جبل علی اینک چهار برابر فروش نفت ایران درآمد داشته و بندر چابهار برای پرداخت حقوق کارکنان دچار مشکل شده است؟!
الگوی نادرست حکمرانی در مناطق آزاد، عدم نظارت صحیح از عملکرد این مناطق،مکان یابی نادرست،عدم بکارگیری الگوی توسعه سرمایه گذاری از چالشهایی است که مناطق آزاد تجاری کشور با آن روبرو هستند و نشان می دهد الگوی تجارت آزاد بدرستی پیاده نشده است.
حوزه سیاسی
پیر بودریو جامعه شناس فرانسوی میدان سیاست را قوی ترین میدان و ارجح بر میدان های اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی می داند از این رو تا جمهوری اسلامی ایران با تغییر سیاست های درهای بسته در امور روابط بین‌الملل و پیوند اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی حاصل نشود و یا به عبارت روشن تر تحریم ها برداشته نشود امکان رشد و توسعه اقتصادی میسر نیست بنابراین اقتصاد کشور در گام اول باید به اقتصاد بین‌الملل متصل شود، بسیاری از ناسالمی‌ها، عدم شفافیت‌ها به شفافیت و سلامت می‌گراید و فساد کاهش می‌یابد.بنابراین و براساس این دیدگاه اولویت نخست، اتصال اقتصاد ایران به اقتصاد بین‌الملل است.
حوزه فرهنگی
طی پیمایشی که در کشور انجام شد مردم ایران پیرامون نظرسنجی با اکثریت آرا ژاپن را بعنوان الگوی اقتصادی خود معرفی کردند و به ترتیب کشورهای اروپایی و امریکا،امارات و قطر و چین در رده های بعدی قرار گرفتند.نقطه قابل توجه در نظرات مردم نا مشخص بودن پارادایم و از هم گسستگی آراست چرا که ژاپن خود از الگوی غربی و لیبرالی برای اقتصاد خود استفاده نموده است.
حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس و چین در حوزه اقتصادی سیاست اقتصاد آزاد را دنبال می کنند.بنابراین باید در حوزه عمومی هابر مارسی،دولت سیاستهای اقتصاد باز را با مردم به گفتگو نشسته و با کنش ارتباطی مداوم بتوانند به تفاهم نسبی دست پیدا کنند.کاهش سرمایه اجتماعی وبی اعتمادی مردم به دولت، افزایش نارضایتی های عمومی، گفتگو با مردمی که که مشارکت در انتخابات نداشتند از جمله مسائل فرهنگی و اجتماعی است که باید به آن پرداخته شود.
حوزه اقتصادی (چه پارادایمی)
دکتر پزشکیان و تیم اقتصادی اش ابتدا با توجه به تجربیات کشورهای توسعه یافته غربی و شرقی بررسی کنند کدام پارادایم اقتصاد ایران را به سمت پیشرفت هدایت می‌کند؟ فهم استراتژی در توسعه پیشنیاز هر توسعه اقتصادی است و پس از آن اراده رجل سیاسی در کشورها عامل تعیین کننده است؛ میجی در ژاپن، ماهاتیر محمد در مالزی، شیخ راشد در امارات ارهارد در آلمان و بندوکیدز در گرجستان نمونه افراد موفقی هستند که با اراده و سیاستهای اقتصادی درست افقی را در مسیر توسعه کشورشان گشودند که آثار مثبت آن را در آن کشورها به عنوان ابرقدرتهای اقتصادی دنیا نیز مشاهده کردیم.
باید دید با توجه به دیدگاه های اقتصادی رئیس جمهور منتخب نهم مبتنی بر سیاست بازار آزاد و استفاده از تجربیات موفق کشورهای مختلف که نمونه های آن ذکر شد، آیا معجزه اقتصادی در کشور اتفاق خواهد افتاد؟ آیا نام دکتر پزشکیان به عنوان اصلاح گر اقتصادی در تاریخ کشور ثبت خواهد شد؟
