روندهای جهانی و عوامل کلان مؤثر بر اقـتصاد اقیانـوسی(قسمت دوم)
احمد مولائی، مدیرعامل هلدینگ سما، کارشناس تجارت بین الملل:
در مطلب گذشته به چشم انداز محیط زیست تا سال 2050 اشاره نمودیم و ذکر نمودیم که” افزایش دمای بیش از 2 درجه سانتیگراد الگوهای بارندگی را تغییر می‌دهد؛ افزایش ذوب یخچال‌های طبیعی و یخ‌های دائمی؛ افزایش سطح دریا؛ شدت و فرکانس حوادث شدید آب و هوایی مانند امواج گرما، سیل و طوفان را بدتر می‌کند و بزرگترین عامل از دست دادن تنوع زیستی می شود.” سپس به چشم انداز بلندمدت رشد اقتصادی پرداختیم و گفتیم انتظار می رود تولید ناخالص داخلی سرانه در چنددهه آینده بطورقابل‌توجهی افزایش یابد. در ادامه به تحولات تکنولوژیکی و ژئوپلیتیکی می‌پردازیم.
تحولات تکنولوژیکی انـتـظار مـی‌رود نـوآوری‌هـای تکنولوژیکی نه تنها در کمک به یافتن راه حل برای بسیاری از چالش‌های ذکر شده در بالا، بلکـه در شکل دادن به آینـده به طور کلی نقش مهمی ایفا کنند.
فناوری اطلاعات و ارتباطات در خط مقدم تحولات پایه پیشرفت در علم و انقلابی در تولید و ارائه خدمات قرار دارند. ارتباطات ماشین به ماشین، سنسورهای پیچیده، تجزیه و تحلیل داده‌ها و هوش مصنوعی قرار است تغییرات کاملاً تحول‌آمیز را در هر دو محصول و فرآیند ایجاد کند. بهبود در استفاده و مدیریت انرژی و منابع طبیعی، ایجاد بازارهای جدید و زنجیره‌های ارزش جدید، تغییرات در الگوهـای تجـارت جهـانی و تغییـرات در رقـابـت بین‌المللی، همه از پیشرفت در فناوری اطلاعات و ارتباطات حاصل خواهد شد.
اینها به نوبه خـود به طور فـزاینده‌ای توسط همگرایـی در فن‌آوری‌های مختلف اطلاعـات و ارتباطات، اینترنت اشیاء و همگـرایی با سایر فن‌آوری‌های نوظهور مانند نانو و بیوتکنولوژی هدایت می شوند. داده‌هـای بـزرگ، تجـزیـه و تحلیل‌داده‌ها، محاسبات ابـری و الگوریتـم‌های یادگیـری مـاشیـن، منجـر بـه سطـوح جـدیـد هـوش مصنوعی، برنامه های هوشمند، ماشین آلات و سیستم های مستقل، می شود. انتظار می رود ربات های آینده انعطاف پذیر، خودآموز و هوشمند باشند، با کاربردهای علمی، تحقیقات فضایی، معدن، بهداشت و …
در میان فرآیندهای جدید تولید که امروزه در مورد آن صحبت می‌شود، چاپ سه بعدی احتمالاً اغلب، ویژگی‌هایی دارد و پتانسیل عظیمـی برای امکان حمـل و نقل دیجیتـال، ذخیره سازی، ایجاد و تکثیر محصولات، ایجاد صرفـه جویـی در استفـاده از مـواد، زبـاله و حمـل و نقـل و اجـازه شخصی سـازی دقیق مقالات دارد. فناوری نانو هم با پتانسیل بالا، قوی‌تر، ارزان‌تر، سریع‌تر، مقاوم‌تر وجود دارد. برای مثال، انتظار می‌رود که در داروسازی، شیمی، مهندسی، الکترونیک، در واقع تقریباً در هر فعالیت اقتصادی نفوذ کند و کمک های قابل توجهی به چالش‌های زیست محیطـی و اجتماعی داشته باشد.
البته پیشـرفت در یک فنـاوری ممکن است پیشرفت‌ها و نتایج سایر فناوری‌ها را تقویت کند و منجر به تغییرات مخرب شود. در حال حاضر در فن‌آوری‌های سبز، که معمولاً در تقـاطع این فنـاوری‌هـای نـوظهـور عمـل می‌کنند، در ایجاد «مواد قابل برنامه‌ریزی» و در پیشرفت‌ها در زمینه‌های پزشکی و دارویی قابل مشاهده است. چنین تغییرات مخرب تنها منافعی به همراه ندارد، بلکه چالش‌های جدی برای راه‌های انجام کارها، موقعیت‌های رقابتی، الگوهای تجاری، مدل‌های کسب‌وکار و به‌ویژه بازارهای کار است که ممکن است منجر به تغییر شرایط کار، از دست دادن شغل و جابجایی شغل شود.
کلید این موارد در دست سیاستگذاران، کسب و کارها و مؤسسات آموزشی می باشد و ظرفیت آماده شـدن برای چنیـن تغییـرات عمیقی با تجهیز نیروی کار به مهارت‌ها و صلاحیت‌های لازم برای مدیریت تغییرات مخرب و دگرگون کننده آینده خواهد بود. (OECD, 2015 a)
پیامدها برای اقتصاد اقیانوس
هر بخش از اقتصاد اقیانوسی تحت تأثیر این پیشرفت‌های فناوری قرار دارد. آبـزی پـروری دریایـی بر اساس پیشرفت در بیوتکنولوژی برای بهبود سلامت و رفاه ماهی و کاهـش وابستگـی بـه صیـد مـاهـی وحشـی برای خـوراک است؛ انـرژی‌های تجـدید پـذیر اقیـانوس‌ها استفاده فزاینده‌ای از پیشرفت در مـواد و سنسورهای جـدید دارند; ماهیگیری، ایمنی دریایی همچنان از پیشرفت های بزرگی که در فن‌آوری‌های ماهواره‌ای انجام می‌شود، بهره‌مند خواهند شد و گردشگری کروز امکانات دیجیتـال خود را بـرای مسافـران و خـدمه به سطوح بی سابقه‌ای افزایش می دهد.
تحولات ژئوپلیتیک: یک جهان چند قطبی در جریان
در حال حاضر طیف وسیعی از روند و تحولات رخ داده در سطح جهانی شناسایی شده است به عنوان مثال، اهمیت رو به رشد کشورهای در حال ظهور و در حال توسعه، تغییر مرکز جاذبه اقتصادی به سمت شرق و آسیا و کاهش همزمان وزن نسبی اقتصـادی آمریکای شمالی و اروپـا، بیـن المللـی شـدن زنجیـره هـای تـأمیـن و شبکه‌ها- که در حـال حاضـر انتقـال تغییـر در توزیع و تعادل قدرت و نفوذ در سراسر جهان است.
چیزی که با این روندها همراه است، یک حرکت به وضوح قابل مشاهده به یک جهان چند قطبی است. هژمونی با ظهـور بازیگران جدید ملی و منطقه‌ای در صحنه ژئوپلیتیک به تـدریج اما قاطعانه رقیق می شود و بازیگران دولتی با طیف گسترده ای از بازیگران غیر دولتی از شرکت‌ها و سـازمان‌هـای غیـردولتـی تـا کلان‌شـهرهـا،بنیاد ها و سازمان های تروریستی همراه هستند.
پیامدها برای اقتصاد اقیانوس
از جملـه جدی‌ترین خطـرات ژئوپلیتیکی برای محیط اقیانوس آینده، تنش‌ها و درگیری‌های بین المللی – اعم از بین دولتی و درون دولتی – و تروریسم است.
تنش‌های بین المللی اغلب منجر به نادیده گرفته شـدن شـدیـد اولویت‌هـای زیسـت محیطـی می‌شود. یک مثال گویا وضعیت اسفبار دریای چین جنوبی است. از آنجایی که توجه سیـاسی به دلیل ادعاهای رقابتی مربـوط به حاکمیت و کار ساخت و سـاز بر روی صخـره‌های آسیب پذیـر منحرف شده است، توجه اندکی به وخامت جدی اکوسیستم دریایی و پیامدهای بالقوه برای امنیت غذایی میلیون ها نفر معطوف می شود. (اکونومیست، 2015).
خطـر آلودگی جـدی دریایـی در بسیـاری از موقعیت های درگیری مسلحانه وجود دارد. نمونه بارز این موضوع شاید نگرانی های پیرامون این واقعیت است که برخی از مهم‌ترین مسیرهای نفتکش جهان از مناطق مملؤ از ناآرامی و جنگ داخلی عبور می کنند. دزدی دریـایی و تهدیـد هواپیمـا ربایی تـوسط گروه‌هـای تروریستـی (تسلط بر شنـاورها به صورت فیزیکـی یا توسط (نقض دفاع از امنیت سایبری) به لیست نگرانی ها اضافه می شود.
با این حال، احتمالاً تهدید مهم‌تر، تقسیم قدرت و دشواری فزاینده ایجاد اجماع بین‌المللی در مـورد مسـائل جـهانـی و منـطقـه‌ای کلیـدی برای محیط زیست اقیانوسی و صنایع اقیانوسی است. خواه این شامل تغییـرات آب و هوایی و سطوح انتشـار گازهـای گلخانـه‌ای باشد یا مـدیریت دریاهای آزاد و مناطق خارج از صلاحیت ملی (ABNJ)، حفـاظت از تنـوع زیستـی دریایـی یا کنوانسیـون‌های بین‌المللی در مـورد ایمنی دریـایی، مسیـر توافـق بیـن المللـی به طـور فزاینده ای پیچیده و پر زحمت به نظر می رسد.
