کارکرد انسان شناسی در مأموریت پلیس آگاهی
دکتر غلامحسین بیابانی، دانشیار گروه کشف جرایم دانشگاه جامع علوم انتظامی امین:
پلیس آگاهـی از دو علـم برای کشـف جـرم استفـاده می‌کنـد. یـکی کشف علمـی جـرم؛ ایـن بـدان معنـی است کـه ایـن پـلیـس در آزمایشگاه های تحقیقات جنایی خود از علومی مـانند شیـمـی، فیـزیک، صـوت، بیـولـوژی، بالستیک و سم‌شناسی و…به طور مستقیم سود میبرد.
دوم علـم کشف جرم است؛ این بدان معناست که این علم به صورت فراگیر مانند گروه اول کاربرد در کشف جرم ندارد اما می‌توان از آن برای کشف جرم سود برد مانندزمین‌شناسی، انسان شناسی و…انسـان شـناسی که در لغت به معنـای مطالعه نـوع بشـر است، به سـه زیـرگـروه تقسیـم می‌شود: انسـان‌شنـاسی فرهنگـی (مطالعـه فرهنگ‌ها، جوامع، سبک زندگی ،اعتقادات و غـیـره)، بــاسـتـان شنـاسـی (مـطالـعــه فـرهـنـگ‌هـای بـاسـتــانـی از طـریـــق محـل‌هـای سـکـونـت و جسـدهـای بـه جا مـانـده) و انـسـان‌شنـاسـی فـیزیـکی (یـا بـیـولـوژیـکی کـه در بـرگـیـرنـده تـمـام جنبه‌های فیزیکی یـا بیـولوژیـکی انسان‌های نخستیـن از دوران ما قبـل تاریخ تا به امروز است). انسـان شنـاسی فیـزیکـی که در نـوع خـود رشته‌ای جامع است، به رشته‌های مختلف از جمله استخوان شناسی (مطالعه استخوان‌ها) تقسیم می‌شود.
در رشتـه استخوان‌شناسی زیررشته‌ای دیگر وجود دارد بنام انسان‌شناسی‌قضایی (مطالعه بقایای اسکلت‌هایی که با پرونده‌های حقوقی مرتبط هستند).
انسان‌شناسی‌قانونـی با پزشکی قانونی تفاوت دارد. زیرا مطالعه بیشتـر بر روی استخوان های انسان است در حالی که پزشک قانونی به دنبال دلایل مرگ و میر که می‌توان آنها را به طبیعی، تصادفی، خودکشی، آدم کشی و... طبقه‌بندی کرد، می‌پردازد. بنابراین انسان شناسی قانونی و پزشکی قانونی مکمـل یکدیگرنـد و در حقیقت در جـایی که پزشکی قانونی نمی‌تواند علت، هویت، سن و جنـس استخـوان‌های مـرده را تعییـن کنـد، ایـن وظیفـه را انسـان شناسـی قانـونی انجـام می دهد.
وقتی بقایای انسانی بر اثر تجـزیه شدید غیرقابل تشخیص شـده و یا کاملاً اسکلتـی می‌شوند، کارشناسان باید قـادر به تعیین: سن، جنسیت، نژاد و قد باشند.این اطلاعات ضروری‌ترین جنبه فرآیند تشخیص هـویت است و در حقیقت نقطه شروعی را برای تحقیقات پلیس فراهم می‌سازد.از این ویژگی‌هایـی که مربـوط به جمعیت‌نگاری هستند، تعیین سن در زمان مرگ، اگر فرد به سن بلوغ رسیده باشد دشوارترین کار است.
همـانطور کـه درافـرادی کـه به تـازگـی فـوت شده‌اند، تخمین سن بدون مدارک شناسایی مانند گواهینامه رانندگی و کارت شناسایی کار ساده‌ای نیست، که این به دلیل تغییرات گوناگون در تجلی فرآیند پیر شدن می‌باشد.امروزه، موی بلند تنها مشخصه مربوط به زنـان نیست و یک پیراهن مردانه نمی‌تواند فقط توسط یک مرد پوشیده شده باشد.یک زن ممکن است حلقه دوست پسر خود را در دست داشتـه باشد و هـر دو جنـس (مرد و زن)می‌توانند گوشواره به گوش داشته باشند. پوشیدن لباس جنـس مخالف توسط برخی زنان و مردان نیـز مشکل محسوب می‌شود و تعیین هویت بـدون بررسی دقیق اسکلتی غیر‌ممکن است.
در بررسی‌هایی که در مورد بلایای جمعی انجام می‌شود باید بسیار مراقب بود جایی که وسایل شخصی و استخوان‌ها ممکن است با هم ترکیب شده باشندشگفت‌انگیزترین بخش از کار انسـان‌شناسان، بازسازی چهره از روی جمجمه یا قطعات آن است. قدمت ایـن کار به اوایـل دهه 1940 میـلادی بـر می‌گردد.
پیشگامان آن ویلیام کروگ من، تکنسین عضو اف بی ای و ای.ای.گراسیموف روسی در روسیه بودند. پس از تعیین جنسیت و نژاد، علم جای خود را به هنـر می‌دهد. مدل‌سازان، گل‌رس مخصـوص مدل سازی روی جمجمه به کار می‌برند و چهره سوژه را تا حدودی از روی اندازه‌ها و تا حـدودی با حدس و گمان بازسازی می‌کنند.نژاد در تعیین شکل چشم ها بینی و لب ها کمک می‌کند، اما بخش عمده کار از روی حدس و گمان انجام می گیرد.
انسـان شـنـاسـان بـدون وجـود عـکـس یـا تـوصیـفـات شـاهـد عیـنـی، قـادر نیستنـد بفهمند سـوژه در زندگی خود چاق بوده یا لاغر اثر زخم یا خالکوبی داشته، ریش داشته یا طاس بوده است. بـا وجود ایـن در برخـی از مـوارد ممکـن استمـدل‌های حافظه‌شان را به کار انـدازند و باعث شوند، مسئولان شاهدانی را پیدا کند که احتمالاً سوژه ناشناس را می‌شناخته‌اند.از همین روش می‌توان در باب افزایش سن عکس اشخاص گمشده استفاده کرد: اشخاصی که فرار کرده، قربانی آدم ربایی شده یا از چنگ عدالت گریخته اند.
با فناوری نوین رایانه‌ای افزایش سن را عکس‌ها آسان می شود و این عکس‌ها اغلب روی پوستر اطفال گمشده یا مجرمان فراری که نامشان در فهرست ده نفر اول تحت تعقیب اف بی ای است، دیده می‌شوند.با انکه عکس در زمینه افزایش سن تفوق دارد از مـدل‌های گـل‌رس نیـز گاهـی اوقات استفـاده می کنند.یکی از این مدل‌ها که به دست فرانک بندر در فیلا دلفیا ساخته شد، بی‌درنگ به دستگیری جان امیل لیسعت که مدت های مدید فراری بود منجر شد.
“لیست”، در 9 نوامبر 1971 میلادی در نیوجرسی پنج نفر از اعضای خانواده اش را به ضرب گلوله کشت، سپـس نـاپدید شد و با نـام “رابرت پیتر کلارک” زندگی جدیدی را آغاز کرد.او همچنان آزاد بود تا اینکه مدل پیر شده “لیست” را که “بنـدر” آن را ساختـه بود در 21 مه 1989 میلادی در بـرنامه تلویزیونی نفـرات اول تحت تعقیب امریکا نشان دادند.همسـایه‌هـا او را شناختنـد و اف بی ای بعـد از ده سـال مـوفق شـد محل کـار “لیـست” را در ویرجینیـا پیدا کند.او در آوریل 1990 میلادی به اتهام 5 فقره قتل به حبس ابد محکوم شد.
