تـأثیر شرایط اقتصادی بر میزان مشارکت جانبازان و معلولان در فعالیت های ورزشی (قسمت اول)

فهیمـه رحیمـی فعال حوزه معلولین:

تمدن و پیشرفت روزافزون فناوری مدرن، پدیده ای به نام فقر حرکتی را با خود به همراه آورد. درنتیجـه کـم تحـرکی و فـقـر حرکتـی نارسایی هایی را موجب شده است که جنبه های مختلف جسمی، روانی اقتصادی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است. برون رفت از وضع موجود، نیازمند ابزارهای درخور و شایستـه ای از جمله فعالیت هـای ورزشی به عنوان یک ابزار چند بعدی با تـأثیـرات گستـرده بهـداشتـی، اقتصـادی، اجتماعی، کمک به اوقات فراغت سالم و ایجاد نشاط و شادابی است تغییر و تحولات جهانی در مقوله های زندگی معاصر، تربیت بدنی و ورزش را از ضروریاتی ساخته که دوری از آن اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. ورزش از فعالیت های فراغتی از نوع فعال است که نقشی تعیین کننده درحفظ سلامت جسمی و روحی انسان ها دارد. داشتن زندگی سالم مستلزم تحرک و فعالیت های ورزشی است.

برای تحلیل مشارکت ورزشی اقشار مختلف در هـر جـامعـه به ویژه افـراد دارای معلولیـت، بررسی سه عاملِ ویژگی ها و عقاید، اهداف و انگیزه هـای افـراد، محیط و رفتـار فردی و گروهی ضروری است که از بین این سه عامل، شناخت انگیزه ها، از اجزای ضروری و پیش نیاز فعالیت های ورزشی و یکی از محورهای اساسی در توجیه رفتار افراد برای شرکت در فعالیت های مختلف است که میزان تلاش یا استقامت و تعهـد فرد را در رسیـدن به اهـداف نشـان می دهد.

جوامع انسانی از لحاظ اقتصادی و اجتماعی به طبقات مختلف تقسیم بندی می شوند. هر کسی برحسب حرفه و برخی معیارهای اقتصادی و تحصیلی، به یک طبقه اجتماعی و اقتصادی خاص تعلق دارد. طبقات اجتمـاعی اقتصـادی افـراد دارای معلولیت روی جنبـه فعالیت هـای مختلـف زندگی از جمله انتخاب رشته ورزشی و نـرخ فعالیـت هـای ورزشی تأثیر دارد.

نتـایج تحقیقـات نشـان داده است کـه معلولانی که از وضعیت اقتصـادی-اجتماعی پایینی برخوردارهستنـد، رفتار و نگرش مطلوبـی نسبت بـه مسائـل مربـوط به سلامتـی ندارند، رفتـار و نگرش این افراد در دوران بزرگسالی نسبت به این مسائل متأثر از وضعیت اقتصادی اجتماعی دوران کودکی است.

عـلاوه بر ایـن، مطالعـات نشـان مـی دهـد افرادی که در طبقـات اقتصادی – اجتمـاعی مناسب تری قرار دارند، به طور عموم از دانش بیشتـری برخـوردارنـد و بـه همیـن دلیـل تصمیم هـایی که برای سبـک زندگی خـود می گیرند براساس آگاهی و دانش درخصوص مسائل سلامتی و تندرستی است. اما افراد طبقـات پایین اقتصـادی و اجتمـاعی بـرای سلامتی و تندرستی اهمیت زیادی قائل نیستند. تفاوت در بین برخی از شاخص های طبقـات اقتصـادی بـالا و پـایین، تـأثیر چشمگیری بر گرایش مردم به فعالیت های بدنی و رفتـارهای ورزشی ایفا می کند، که از جمله این شاخص ها می توان به وضعیت اقتصادی، تحصیلات و تراکم خانواده اشاره نمود.

سطح اقتصادی و تحصیلات بر انگیزه افراد جهت مشارکت در ورزش تأثیر می گذارد. افراد متمکن وتحصیلکرده دارای انگیزه های درونی قوی تری نسبت به افراد دارای سطح اقتصادی و تحصیلات پایین تر می باشند. شرایط خانوادگی نیز از جمله عوامل تأثیرگذار بر گرایش فرد به سمت فعالیت های ورزشی و بدنی به حساب می آید.

خانواده پرجمعیت کمتر به فعالیت های ورزشی می پردازند. هرچه بر تراکم خانواده افزوده شود، از میزان شرکت در فعالیت های ورزشی کاسته می شود. همچنین باید در نظر داشت که وجود افراد دارای معلولیت در جامعه قدمتی به بلندای پیدایش بشر دارد و معلولیت شانسی برابر برای همه افراد جامعه است. اغلب افراد معلول را ناتوان می شمارند، حال آنکه معلولیت فرد، لزوماً او را ناتوان نمی کند.

اما در اکثر جوامع و از آن جمله در ایران، افراد معلول را با دید منفی می نگرند و اغلب با آنان به عنوان افرادی فرودست رفتار می کنند. بنابراین مردم با برخورد منفی خود، نسبت به آنها و نادیده گرفتن توانمندی های مثبت شان، آنان را ناتـوان تر می کنند و افـراد معلـول نیز خـود با پذیـرفتن ایـن نگـرش گوشه گیر و ناتوان می شوند. مسأله عدم تحرک در افراد دارای معلولیت با توجه به مشکلات جسمی موجود در پیکره وجودی و مشکلات ناشی از محیط و جامعه به گونه دیگر قابل بررسی است. این افراد از یک طرف به دلیل معلولیت جسمی محدودیت حرکتی دارند و از طرف دیگر، نوع معلولیت، آنان را از پرداختن به بعضی ازفعالیت های ورزشی باز می دارد.

مقوله فعالیت های ورزشی برای افراد معلول از دو جنبه درمانی که هدف آن تأمین سلامتی است و دیگری پیشگیری از مبتلا شدن به بیماری های ثانویه، حائز اهمیت است . البته باید به این نکته توجه داشت، همه افراد (سالم،معلولان و جانبازان عزیز) به طبقه اجتماعی و اقتصادی خاصی تعلق دارند و این امر بر روی میزان مشارکت درفعالیت های ورزشی تأثیر می گذارد.